Leverkanker

Per jaar horen ongeveer 800 mensen dat ze leverkanker hebben. Het gaat dan om mensen bij wie de kanker in de lever zelf is ontstaan. Dit zijn vaker mannen dan vrouwen. Er is ook een groep mensen met kanker in de lever door uitzaaiingen of doorgroei van kanker vanuit een ander orgaan. Wilt u daarover meer informatie, ga dan naar onze internetpagina over alvleesklierkanker, galwegkanker en galblaaskanker of maagkanker.

• Alvleesklierkanker
• Galwegkanker en galblaaskanker
• Maagkanker

Symptomen uitklapper, klik om te openen

Mensen bij wie kanker in de lever begint, hebben in het begin vaak weinig klachten. De oorzaak van de tumor, de plaats, de grootte en het aantal tumoren in de lever is bepalend voor het ontstaan van klachten. Met name ook onderliggende ziekten van de lever, zoals levercirrose, kunnen klachten geven. Klachten die kunnen voorkomen zijn:

• Een opgezette lever en (vage) pijn in de bovenbuik
• Misselijkheid en braken
• Verminderde eetlust
• Onverklaarbaar gewichtsverlies
• Algehele zwakte en vermoeidheid
• Jeuk en geelzucht (het geel zien van de huid en het oogwit)
• Vochtophoping in de buik (ascites)
• Spontane bloedingen door stollingsstoornissen

Heeft u een of meer van deze klachten, dan betekent dat niet meteen dat u leverkanker heeft. Er kunnen ook andere oorzaken van uw klachten zijn. Maakt u zich ongerust en duren de klachten langer dan drie weken, dan kan het verstandig zijn om naar uw huisarts te gaan. 

Oorzaken uitklapper, klik om te openen

De lever zit rechtsboven in de buikholte, naast de maag. Het is een groot orgaan, zo'n anderhalve kilo zwaar. De lever is belangrijk voor de productie van gal. Gal is nodig voor de opname van vetten en voor de afvoer van zout en afbraakproducten van bloed. Ook produceert de lever belangrijke eiwitten en slaan we er glycogeen in op. Glycogeen is een belangrijke brandstof voor ons lichaam. Er zijn verschillende vormen van kanker die in de lever zelf ontstaan (primaire leverkanker). Het hepatocellulair carcinoom (HCC) komt het meest voor.

In de lever komen ook uitzaaiingen regelmatig voor, of doorgroei van kanker uit andere organen. Dit komt doordat er veel bloedvaten door de lever lopen. Via het bloed kunnen kwaadaardige kankercellen in de lever terechtkomen. We spreken in deze gevallen niet over leverkanker, maar over metastasen van andere vormen van kanker. Deze informatie gaat specifiek over de tumor die in de lever zelf ontstaat.

Risicofactoren voor leverkanker

Bij ongeveer één op de vijf patiënten met primaire leverkanker (dus kanker die in de lever begint) is de oorzaak onduidelijk. Bij vier van de vijf patiënten hangt de kanker samen met een leverbeschadiging, dit noemen we levercirrose. Levercirrose wordt onder meer veroorzaakt door:

• Een door een virus veroorzaakte leverontsteking (virale hepatitis)
• Galweginfecties
• Overmatig alcoholgebruik
• Hemochromatose (een erfelijke ziekte waarbij het lichaam te veel ijzer uit het voedsel haalt en dat in de lever opslaat)
• Leverontsteking door vervetting, vaak door overgewicht

Onderzoek en diagnose uitklapper, klik om te openen

Bij een vermoeden van leverkanker zal uw huisarts u doorverwijzen naar een maag-darm-leverarts (mdl-arts), bijvoorbeeld bij het RAKU. Een aantal onderzoeken kan uitwijzen of u leverkanker hebt. Vaak voeren we een combinatie van deze onderzoeken uit. Voorbeelden van onderzoeken zijn:   

• Bloedonderzoek: Een bloedonderzoek om te bepalen hoe goed de lever werkt
• Echografie: Beeldvorming van de buik. Met geluidsgolven worden organen en weefsels zichtbaar gemaakt.
• CT-scan of MRI-scan: Driedimensionale röntgenopnames om tumoren in organen en weefsels in beeld te brengen.
• Leverpunctie: Als er na een CT-scan of MRI-scan nog twijfel is over de aanwezigheid van leverkanker, kunnen we een leverpunctie doen. We halen dan weefsel uit de lever en het gezwel. 
• Fibroscan: Met een fibroscan kijken we naar de ernst van de leverbeschadiging. We kijken hoe snel echogolven zich door de lever voortplanten. Hoe sneller, hoe meer beschadigingen. 
• HIDA-scan: Beeldvormend radiografisch onderzoek van galwegen en lever met behulp van een kleine hoeveelheid radioactieve stof.  

Behandeling uitklapper, klik om te openen

Leverkanker kunnen we op verschillende manieren behandelen. Het soort behandeling is afhankelijk van het stadium van de ziekte, de plaats en de grootte van de tumor, de vorm van kanker en uw lichamelijke conditie. Bij een groot deel van de patiënten met primaire leverkanker is het deel van de lever waar geen tumor zit ook ziek. Bijvoorbeeld door cirrose of ontsteking. Dit maakt de behandeling moeilijker. Uw behandelaar kijkt bij elke mogelijke behandeling of uw lever goed genoeg is om de behandeling aan te kunnen. De behandeling is gericht op genezing (curatief) of op het verminderen van lichamelijke klachten (palliatief). Een team van artsen van het RAKU bepaalt samen met u wat het beste past bij uw situatie. 

De operatie en behandeling vinden bij primaire leverkanker altijd plaats in het UMC Utrecht. Door de ruime ervaring met ingewikkelde leveroperaties en de expertise met nieuwe technieken voor de behandeling van levertumoren, kunnen wij elke patiënt de best passende behandeling bieden. Soms wegen de voordelen van een behandeling niet op tegen de nadelen. U kunt ervoor kiezen om af te zien van behandeling. Uw arts zal alles met u doorspreken. De meest voorkomende behandelingen zijn:

Operatieve verwijdering van de tumor 

Een verwijdering van de tumor kan plaatsvinden als er geen uitzaaiingen zijn, de tumor technisch te verwijderen is, de lichamelijke en leverconditie een operatie toelaat en er een kans is op genezing. 

Levertransplantatie 

Als de leverkanker zich te ver heeft uitgebreid en als de resterende lever niet goed genoeg werkt, dan kan een levertransplantatie een mogelijkheid zijn. We kijken daarvoor goed of er niet al te veel tumoren zijn. Ook mogen de aanwezige tumoren niet te groot zijn. Hiervoor bestaat een aanzienlijke wachttijd. Vaak passen we in de wachttijd een andere behandeling toe. Het RAKU onderhoudt nauw contact met de levertransplantatiecentra.  

Ablatie

Sommige patiënten komen niet in aanmerking voor een operatie, maar wel voor ablatie RFA. Daarvoor mag de tumor niet te groot zijn. Ablatie is het vernietigen van kankercellen door ze te verhitten (microwave ablatie (MWA) of radiofrequente ablate (RFA) of te bevriezen (cryo-ablatie). De arts brengt (meestal onder controle van echografie of CT-scan) door de huid een staafje in de tumor die vervolgens verhit wordt tot 60 tot 90 graden Celcius met als gevolg dat de tumorcellen afsterven. Dit gebeurt onder algehele verdoving. De behandeling vindt plaats op de afdeling radiologie van het UMC Utrecht.

Embolisatie

Als een operatie of ablatie niet mogelijk is, kunnen we via een bloedvat de bloedtoevoer naar de levertumor afsluiten en daarmee de kankercellen doden. Dit noemen we transarteriële chemo-embolisatie (TACE). Een alternatief is transarteriële radio-embolisatie (TARE). Bij TARE worden er via de bloedtoevoer naar de levertumor radioactieve bolletjes ingespoten. Deze radioactieve bolletjes geven straling af op de plek waar de tumor zit waardoor de tumorcellen sterven.

Systeembehandeling 

Als bovenstaande behandelopties niet mogelijk zijn zal er worden beoordeeld of palliatieve therapie een opties is. De eerste keus behandeling is dan immuuntherapie met atezolizumab en bevacizumab. Indien dit niet mogelijk is dan kan palliatieve behandeling met sorafenib worden overwogen. De medisch oncoloog zal uitleg geven over de mogelijkheden, mogelijke bijwerkingen en de prognose.

Vooruitzichten

De kans op overleving van primaire leverkanker is sterk afhankelijk van het moment waarop de kanker ontdekt wordt. Bij een vroegtijdige ontdekking is de kans op overleving na vijf jaar 83%. Dit neemt af tot 2% bij een late ontdekking. U kunt dit niet zomaar naar uw eigen situatie vertalen. Uw arts bespreekt altijd met u wat u van de toekomst kunt verwachten.

Operaties met de nieuwste Da Vinci robots 

Minder pijn en sneller naar huis

De specialisten van het Regionaal Academisch Kankercentrum Utrecht (RAKU) maken gebruik van de operatierobot Da Vinci Xi. De robot maakt het mogelijk om heel nauwkeurig te werken. Daardoor ontstaat bij de operatie slechts een kleine wond. De toegepaste techniek heet ‘minimaal invasief’. Voor patiënten heeft het gebruik van de robot grote voordelen: ze ervaren minder pijn, hebben minder bloedverlies, minder littekenvorming en minder complicaties. Daardoor herstellen patiënten sneller en kunnen ze eerder naar huis. 

Meer mogelijkheden voor de chirurg

De chirurg kijkt tijdens het opereren naar een driedimensionaal, vergroot beeld. Via het scherm kan de chirurg met de robot op afstand hele kleine bewegingen uitvoeren in het lichaam van de patiënt. De instrumenten voor de operatie zijn bevestigd aan robotarmen met gewrichten. De gewrichten kunnen draaien, een beweging die een menselijke pols niet kan maken. 

De robot vergroot de mogelijkheden van de chirurg en is daarmee heel geschikt voor zeer complexe oncologische robotoperaties, zoals operaties bij alvleesklier-, lever- en darmkanker. Bij darmkanker kan de chirurg met de nieuwe robot zowel de onder- als bovenbuik tijdens dezelfde ingreep opereren, wat noodzakelijk is bij veel van deze operaties. Het operatieteam is heel bedreven in het werken met de robot. De chirurgen trainen zelfs artsen uit de hele wereld om met de robot te werken. 

Operatieve verwijdering van de tumor in de lever

Bij deze operatie verwijdert de chirurg de tumor met een deel van het daaromheen liggende gezonde leverweefsel. Voorwaarde voor een operatie is dat er na het weghalen van de tumor voldoende van de lever overblijft. Het resterende deel van de lever moet namelijk nog alle functies kunnen uitvoeren. De lever is een groot orgaan, met veel reservecapaciteit. Er kan soms tot 70% van de lever worden weggehaald, maar in geval van een onderliggende leverziekte kan dit veel minder zijn waardoor een operatie onmogelijk wordt.

Nieuwe mogelijkheden

Binnen het RAKU ontwikkelen we nieuwe behandelingen voor leverkanker. Een voorbeeld hiervan is het voorbehandelen van de zijde van de lever die verwijderd moet worden met radioactieve bolletjes (radio-embolisatie). Hierdoor kan het gezonde deel van de lever voorafgaand aan een operatie uitgroeien en kunnen patiënten met te weinig leverfunctie in sommige gevallen tóch een operatie ondergaan.

Veel kennis en expertise

Binnen het RAKU voeren we jaarlijks ruim 130 leveroperaties uit. Hiermee is het RAKU een van de grootste behandelcentra voor levertumoren in Nederland. Doordat binnen het RAKU de operatie vaak wordt uitgevoerd is er veel kennis en expertise. De kans op complicaties neemt daardoor af. 

Operatierobot

Bij de operatie maken we gebruik van de operatierobot Da Vinci Xi. De robot maakt het mogelijk om heel nauwkeurig te werken. Daardoor ontstaat bij de operatie slechts een kleine wond. De toegepaste techniek heet ‘minimaal invasief’. Voor patiënten heeft het gebruik van de robot grote voordelen: ze ervaren minder pijn, hebben minder bloedverlies, minder littekenvorming en minder complicaties. Daardoor herstellen patiënten sneller en kunnen ze eerder naar huis.

• Lees hier hoe u zich voorbereidt op de operatie en over de tijd na de operatie. 

Bij het UMC Utrecht uitklapper, klik om te openen

RAKU

Voor de behandeling van alle vormen van kanker in de lever werken we samen met artsen uit het RAKU. RAKU is de afkorting van Regionaal Academisch Kankercentrum Utrecht. Bij het RAKU is de kennis en ervaring van specialisten uit de regio gebundeld in één team. Zo kunnen we snel handelen en maken we de genezingskans groter, ook voor zeldzame en complexe tumoren. Meestal lukt het om binnen acht dagen duidelijk te vertellen wat er aan de hand is en welke behandeling voor u het meest geschikt is. Voor leverkanker vindt de behandeling plaats in het UMC Utrecht.

• Bekijk ook de voorlichtingsfilm.
• Klik hier om de presentatie van de publiekslezing over leverkanker te bekijken die op 19 april 2021 plaats vond.
• Het Regionaal Academisch Kankercentrum Utrecht (RAKU), waar het UMC Utrecht deel van uitmaakt, is het grootste behandelcentrum voor tumoren in de buik in Midden-Nederland. RAKU is een onderdeel van Oncomid: het oncologienetwerk van Midden-Nederland.
• Wij behandelen de complexe en zeldzame aandoeningen van de alvleesklier, maag, lever, alvleesklier en galwegen. 
• Per jaar zien we ruim 70 nieuwe patiënten met leverkanker.
• Per jaar opereren we ongeveer 15 mensen met primaire leverkanker. 
• Chirurgen van het RAKU trainen teams in heel de wereld in het gebruik van de Da Vinci robot Xi.
• Er zijn meerdere innovatieve studies die nieuwe behandelmethodes (ablatie en radio-embolisatie (TARE) onderzoeken.
• Patiënten uit heel Nederland komen voor behandeling naar de gespecialiseerde artsen uit het RAKU.

Meer informatie

• Informatie over kanker in de lever
• Goede voorlichting over de ziekte, de functie van de lever en de behandeling van kanker: Kanker.nl
• Informatie, adviezen en lotgenotencontact: patiëntenorganisaties zoals de Stichting voor Patiënten met Kanker aan het Spijsverteringskanaal (SPKS)
• https://www.leverpatientenvereniging.nl/hepatocellulair-carcinoom-hcc

Informatie voor verwijzers

Het RAKU is een samenwerkingsverband van ziekenhuizen uit de regio Utrecht:

• Meander Medisch Centrum (Amersfoort)
• St. Antoniusziekenhuis (Nieuwegein) 
• UMC Utrecht 
• Ziekenhuis Rivierenland (Tiel)
• Diakonessenhuis (Utrecht)

Huisartsen kunnen patiënten verwijzen naar een mdl-arts in de buurt of rechtstreeks naar het RAKU. De verwijzende arts ontvangt altijd een terugkoppeling vanuit het RAKU. 

Polikliniek Maag-, darm- en leverziekten (MDL)

Meer weten uitklapper, klik om te openen

Wat hoort er bij dit ziektebeeld

• Polikliniek Maag-, darm- en leverziekten (MDL)

Zorgkosten

Contact uitklapper, klik om te openen

De polikliniek is op werkdagen bereikbaar van 08.00 - 17.00 uur