Schizofrenie

Schizofrenie is een ziekte waarbij iemand kwetsbaar is voor het krijgen van psychoses. Vaak heeft iemand problemen met informatieverwerking en toont negatieve symptomen, zoals weinig spreken, weinig initiatief tonen, of weinig energie hebben.

• Mijn patiënt doorverwijzen

Symptomen uitklapper, klik om te openen

Wat is schizofrenie?

Schizofrenie, soms ook wel 'psychosegevoeligheidssyndroom' genoemd, valt onder de psychotische stoornissen. Een psychose is een toestand waarbij iemand zijn grip op de realiteit kwijt is. Hij ziet of hoort soms dingen die er niet zijn (hallucinaties) en is overtuigd van bepaalde ideeën die niet kloppen (wanen). Soms maken mensen tijdens een psychose een verwarde indruk. Een psychose is meestal beangstigend. Het is een ernstig ziektebeeld dat gespecialiseerde zorg nodig heeft. Over het algemeen is een psychose goed te behandelen met medicijnen, goede voorlichting en soms psychotherapie.

Symptomen

Bij schizofrenie kunnen de volgende symptomen optreden:

• Hallucinaties: waarnemingen zonder een externe prikkel. Iemand die een hallucinatie heeft, denkt iets te horen, zien, ruiken, proeven of voelen dat er niet is.
• Wanen: ideeën of overtuigingen die niet kloppen. De persoon houdt sterk vast aan deze ideeën en is vaak niet gevoelig voor logische tegenwerpingen
• Desorganisatie: een onvermogen om orde aan te brengen. Dat kan zich voordoen op het terrein van denken, handelen of emoties.

Soorten schizofrenie

Gedesorganiseerde schizofrenie

Bij deze vorm van schizofrenie zijn er problemen in het denken en het gevoelsleven. De volgende symptomen wijzen op gedesorganiseerde schizofrenie:

• onsamenhangende spraak: onsamenhangende of verwarde spraak wordt gekenmerkt door wijdlopigheid, ongestructureerdheid (‘van de hak op de tak springen’) of het gebruiken van ongewone of niet-bestaande woorden. Iemand is hierdoor vaak lastig te volgen.
• chaotisch gedrag: dit gedrag uit zich in het niet doelgericht uitvoeren van handelingen. Ook het vermogen om op een goede manier te plannen of te organiseren is aangetast.
• een vlak of inadequaat gevoel: de gevoelsuiting is vaak oppervlakkig.

Bij het gedesorganiseerde type hoeft niet per se sprake te zijn van wanen of hallucinaties en wanneer deze wel optreden, staan ze meestal niet op de voorgrond.

Katatone schizofrenie

Bij deze vorm van schizofrenie zijn er problemen in de motoriek, ook wel katatonie genoemd. Er zijn twee vormen waarin katatonie zich kan uiten:

• bewegingsarmoede: de patiënt kan voor langere tijd bewegingloos, in een soms bizarre houding blijven.
• motorische hyperactiviteit: bij deze vorm is er sprake van overmatige, doelloze en ongecontroleerde activiteit. Deze bewegingen kunnen stereotiep zijn en gepaard gaan met vreemde gelaatsuitdrukkingen.

Ook zijn er patiënten die afwisselend last hebben van beide varianten: zowel bewegingsarmoede als motorische hyperactiviteit.

Verdere symptomen zijn:

• niet meer kunnen praten
• extreme negativiteit
• weerstand tegen opdrachten en instructies van anderen
• imitatiegedrag, zoals het herhalen van andermans woorden en zinnen (echolalie) of bewegingen en handelingen (echopraxie)

Paranoïde schizofrenie

Bij deze vorm van schizofrenie komen wanen en hallucinaties voor. De inhoud van de waan blijft meestal gelijk. De wanen zijn vaak:

• achtervolgingswanen: de persoon is achterdochtig en denkt bijvoorbeeld dat hij achtervolgd wordt of in de gaten wordt gehouden, terwijl dat niet zo is.
• betrekkingswanen: de persoon is er van overtuigd dat gebeurtenissen, andere mensen of voorwerpen betrekking hebben op hem en dat ze een bijzondere (meestal negatieve) betekenis hebben.
• grootheidswanen: de persoon denkt bijvoorbeeld dat hij God is, of de koningin.
• lichamelijke wanen: de persoon is ervan overtuigd dat er lichamelijk iets (ernstigs) met hem aan de hand is.
• jaloersheidswanen.

De hallucinaties zijn vaak gehoorshallucinaties. De persoon hoort geluiden die er niet zijn. Het gaat daarbij meestal om stemmen.

Schizoaffectieve stoornis

Bij deze vorm heeft iemand zowel kenmerken van schizofrenie als van een stemmingsstoornis (depressie). De patiënt heeft niet alleen klachten over hallucinaties en verward denken, maar ook over manische buien en klinische depressie. De symptomen doen zich voor in eenzelfde periode van diagnose. Het beloop van een schizoaffectieve stoornis lijkt gemiddeld beter dan bij schizofrenie. Bij iemand met een schizoaffectieve stoornis gaat het functioneren in algemene zin wel achteruit, maar minder uitgesproken dan bij schizofrenie en meer dan bij stemmingsstoornissen.

Schizofreniforme stoornis

De schizofreniforme stoornis heeft bijna dezelfde kenmerken als schizofrenie. Bij schizofrenie zijn de symptomen zes maanden lang ononderbroken aanwezig. Een episode bij de schizofreniforme stoornis duurt nooit langer dan zes maanden. De symptomen zijn vaak hetzelfde als bij schizofrenie, maar niet lang genoeg aanwezig om schizofrenie vast te stellen. Wanneer patiënten komen voor opname maar de observatieperiode te kort is, stellen we later eventueel alsnog schizofrenie vast.

Onderzoek en diagnose uitklapper, klik om te openen

Zonder goede diagnostiek geen goede behandeling. Door middel van het psychiatrisch onderzoek stelt de psychiater de psychiatrische symptomen vast. Er wordt gekeken of en zo ja  welke psychiatrische symptomen er zijn, hoe lang deze symptomen er al zijn en hoeveel last iemand ervan heeft. Dit is belangrijk omdat de diagnose de richting van de behandeling bepaald. Er zijn poliklinische en (dag)klinische onderzoeksmethoden beschikbaar:

• Lichamelijk onderzoek: bij alle patiënten die verwezen worden, doen we een lichamelijk onderzoek. Vaak is er bij psychiatrische klachten ook sprake van lichamelijke klachten. We kijken onder anderen naar de lichamelijke belastbaarheid en het functioneren van het lichaam.
• Psychiatrisch onderzoek: de psychiater kijkt wat mogelijke oorzaken zijn van de problemen en maakt een inschatting van de ernst ervan.
• Psychologisch onderzoek: psychologisch onderzoek gebeurt voornamelijk bij de jongere patiënten. Het psychologisch onderzoek is verdeeld over twee dagen waarin we uw IQ meten en uw persoonlijkheid in kaart brengen.
• Gezinsdiagnostiek: psychotische stoornissen en gerelateerde problemen maken een diepe indruk op familie en omgeving. Wanneer er sprake is van een verstoorde relatie geven wij uw familie handvatten om met de problemen om te gaan.

Behandeling uitklapper, klik om te openen

Behandelplan

In een behandelplan leggen wij samen met de patiënt vast aan welke doelen we nastreven en welke middelen we daarbij inzetten. Onze poliklinische behandeling bestaat in ieder geval uit een aantal gesprekken. In deze gesprekken leggen we de ziekte uit (psycho-educatie).

De behandelingen die wij bieden bij schizofrenie en psychose vindt u hier.

Wachttijden afdeling Psychiatrie

Bij het UMC Utrecht uitklapper, klik om te openen

Wetenschappelijk onderzoek

Er wordt in het UMC Utrecht veel onderzoek verricht naar psychose. Een overzicht van de lopende studies vindt u hier.

Meer informatie

In Nederland zijn meerdere patiënt- en naastenverenigingen. Deze verenigingen geven voorlichting over de ziekte en ondersteunen bij maatschappelijke zaken. Enkele bekende verenigingen zijn:

• De vereniging Ypsilon is een vereniging van familieleden en naasten van mensen met een verhoogde kwetsbaarheid voor psychose.
• Plusminus is de vereniging van en voor mensen met een bipolaire stoornis en hun naastbetrokkenen.
• De vereniging Anoiksis is een vereniging voor en door mensen met psychosegevoeligheid.
• PsychoseNet is een multideskundig online platform op het gebied van psychosegevoeligheid.
• Stichting van de Wereld organiseert groepscoaching voor professionals met psychosegevoeligheid. Onder leiding van een ervaring coach gaan de deelnemers met elkaar in gesprek over effectieve manieren om met deze gevoeligheid om te gaan, waardoor ambities daar zo min mogelijk door beïnvloed worden. Ook wordt er gekeken naar de drijfveren, talenten en valkuilen van de deelnemers.

Advies- en Aanmeldteam

Polikliniek psychose voor verwijzers

• Psychose (informatie voor professionals)

Meer weten uitklapper, klik om te openen

Wat hoort er bij dit ziektebeeld

• Polikliniek Stemming & Psychose
• Verpleegafdeling Stemming & Psychose
• Specialisme Psychiatrie

Zorgkosten

Contact uitklapper, klik om te openen

Het Advies- en aanmeldteam is op werkdagen bereikbaar van 8:00 tot 17:00.