Lymfeklier-uitzaaiingen bij hoofd-halstumoren
Indien een hoofd-halstumor uitzaait gebeurt dit allereerst naar de lymfeklieren in de hals. Lymfekliermetastasen (uitzaaiingen) zijn bepalend voor de prognose. Goede diagnostiek en adequate behandeling zijn daarom uiterst belangrijk.
Symptomen uitklapper, klik om te openen
Lymfekliermetastasen van hoofd-halskanker uiten zich door een zwelling in de hals. Zo'n zwelling is meestal niet pijnlijk. Niet alle zwellingen in de hals zijn uitzaaiingen, en niet alle uitzaaiingen geven direct een voelbare of zichtbare zwelling. Wel geldt bij iemand met bewezen hoofd-halskanker: hoe groter de lymfeklier, hoe groter de kans dat deze zwelling veroorzaakt wordt door een uitzaaiing.
Soms is een lymfekliermetastase de eerste uiting van hoofd-halskanker.
Oorzaken uitklapper, klik om te openen
In de hals bevindt zich het hoogste aantal lymfeklieren van het gehele lichaam: 100 tot 150 per zijde. Zij spelen een rol bij ontstekingen, maar zijn ook een vangnet voor kankercellen die in de lymfebanen terecht komen. Wanneer kankercellen in een lymfeklier uitzaaien spreken we van een lymfekliermetastase.
Uitzaaiingen (metastasen) ontstaan doordat kankercellen losraken van de tumor en zich verplaatsen via de lymfebanen. Zij blijven vervolgens als het ware steken in de lymfeklieren, gaan zich vervolgens verder delen en groeien vervolgens uit tot metastasen.
Of een hoofd-halstumor uitzaait naar de lymfeklieren in de hals hangt van vele factoren af:
- Sommige kankertypen zaaien eerder uit dan ander kankersoorten.
- Op bepaalde lokalisaties zaaien tumoren eerder uit dan op andere lokalisaties
- Grotere tumoren zaaien eerder uit dan kleinere tumoren
- De groeiwijze is van invloed op de kans op het ontstaan uitaaiingen
- Moleculair biologische eigenschappen van een kankercel (o.a. DNA) zijn ook bepalend voor het optreden van uitzaaiingen
Onderzoek en diagnose uitklapper, klik om te openen
Hoofd-halstumoren kunnen uitzaaien naar de lymfeklieren in de hals en zodoende lymfekliermetastasen geven. Deze lymfekiermetastasen zijn soms al duidelijk zichtbaar of voelbaar op het moment dat vastgesteld wordt dat u kanker in het hoofd-halsgebied hebt. Meestal is dat echter niet zo. Dan zijn aanvullende onderzoeken nodig om de uitzaaiingen aan te tonen of juist uit te sluiten.
Om te zien of lymfekliermetastasen in hals aanwezig zijn worden verschillende onderzoeken verricht.
- De arts voelt met zijn handen naar vergrote lymfeklieren in de hals.
- Op een CT-scan kunnen vergrote en afwijkende lymfeklieren gezien worden. Vaak wordt deze scan al gemaakt om de tumor in beeld te brengen.
- Op een MRI-scan kunnen vergrote en afwijkende lymfeklieren gezien worden. Vaak wordt deze scan al gemaakt om de tumor in beeld te brengen.
- Met echogafie kunnen (vergrote) lymfeklieren in beeld gebracht worden, waarna met een punctie cellen voor verder onderzoek onder de microscoop kunnen worden opgezogen.
- Op een PET-CT-scan kunnen lymfeklieren met een verhoogd suiker-verbruik gezien worden, wat een aanwijzing kan zijn voor een uitzaaiing.
- Met behulp van een schildwachtklierprocedure kan de lymfeklier die de grootste kans op uitzaaiing heeft worden opgespoord. Die lymfeklier wordt dan verwijderd. Het weggenomen weefsel wordt naar het laboratorium gestuurd voor verder onderzoek onder de microscoop.
Behandeling uitklapper, klik om te openen
Hoofd-halskanker kan behandeld worden met:
- een operatie
- bestraling
- chemotherapie
- of een combinatie van deze therapieën
De keuze voor de behandeling van de lymfeklieren in de hals wordt doorgaans bepaald door de keuze van behandeling van de (primaire) tumor.
De lymfeklieren in de hals worden behandeld als uitzaaiingen aangetoond zijn. Ook als niet bewezen is dat er lymfekliermetastasen zijn behandelen we de lymfeklieren vaak. Dat doen we voor de zekerheid, wanneer de kans op de aanwezigheid van lymfekliermetastasen hoog is.
Verder kan het nodig zijn een deel van de lymfeklieren te verwijderen om een chirurgische toegangsweg naar de tumor te creëren.
Wanneer de tumor bestraald wordt zullen vaak ook de nabijgelegen lymfeklieren automatisch worden meebestraald.
Operatie
Een operatie bestaat uit het verwijderen van (een deel) van de lymfeklieren in de hals, een zogenaamde halsklierdissectie. Afhankelijk van het microscopisch onderzoek van de verwijderde lymfeklieren kan het nodig zijn om aanvullende te bestralen met of zonder chemotherapie.
Bestraling
Een bestraling bestaat uit korte uitwendige bestraling vaak 28 tot 35 maal elke doordeweekse dag. Soms wordt hierbij chemotherapie gegeven om het effect van de bestraling te versterken. Wanneer genezing vooraf niet mogelijk lijkt te zijn kan gekozen worden om minder vaak te bestralen. Indien een rest van de metastase achterblijft kan later nog een operatie nodig zijn.
Chemotherapie
Chemotherapie bestaat uit toediening van medicijnen, meestal via een infuus. Chemotherapie alleen is bij hoofd-halslanker meestal niet voldoende om te genezen, maar het kan wel gebruikt worden om het effect van bestraling te versterken of klachten te verminderen (palliatie).
Behandelteam
Het behandelteam is multidisciplinair: alle specialismen die bij de zorg betrokken zijn, nemen deel. Leden zijn:
- hoofd-hals chirurgen die gespecialiseerd zijn in behandeling van kanker (KNO-artsen en mond-/kaak-/aangezichtschirurgen)
- radiotherapeut
- medisch oncoloog
- radioloog
- patholoog-anatoom
- nucleair geneeskundige
- verpleegkundig specialisten
Braunius, W.W.
KNO-arts, Hoofd-hals Oncologisch Chirurg
Bree, R. de
KNO-arts, Hoofd-hals Oncologisch Chirurg, afdelingshoofd HHCO
Cann, E.M. van
Kaakchirurg, Hoofd-hals oncologisch chirurg
Dieleman, F.J.
Kaakchirurg, Hoofd-hals oncologisch chirurg
van Es, R.J.J.
Mond-, kaak- en aangezichtschirurg, Hoofd-hals oncologisch chirurg
Klomp, F.W.J.
Verpleegkundig specialist
Rijken, J.A.
KNO-arts, Hoofd-hals oncologisch chirurg
Westerink-van den Brink, C.
Verpleegkundig specialist
Wat kunt u zelf doen
U heeft waarschijnlijk zelf weinig invloed op het uitzaaien van een tumor. Wel geldt: hoe eerder een tumor gevonden wordt, hoe kleiner kans de kans op uitzaaiingen is. Het is dus van belang om medische hulp te zoeken bij een klacht of een zwelling in het hoofd-halsgebied die langer dan 3 weken duurt.
Hoe eerder een metastase gevonden wordt, hoe beter deze behandeld kan worden. Als u reeds behandeld bent voor hoofd-halskanker, en u voelt een zwelling in de hals, dan is het dus belangrijk dat u contact opneemt met uw behandelend arts.
Vooruitzichten
Lymfekliermetastasen zijn belangrijk voor de prognose. Hoe minder uitzaaiingen in de hals, hoe beter de prognose. Wanneer de uitzaaiingen beperkt zijn tot de hals is behandeling en genezing meestal nog mogelijk. Indien lymfekliermetastasen in de hals niet behandeld worden, kunnen ze verder uitgroeien. Uiteindelijk zijn ze dan niet behandelbaar meer, of er vindt uitzaaiing plaats naar de rest van het lichaam. Diagnostiek en behandeling van lymfekliermetastasen zijn dus zeer belangrijk.
Bij het UMC Utrecht uitklapper, klik om te openen
Meer informatie
- Nederlandse Werkgroep Hoofd-Hals Tumoren
- Patiëntenvereniging HOOFD-HALS voor mensen geraakt door hoofd-halstumoren
Emotionele gevolgen
Het onderzoek en de behandeling van de lymfeklieren in de hals is meestal een onderdeel van uitgebreider onderzoek en behandeling van hoofd-halskanker. De diagnose hoofd-halskanker kan een grote impact op het dagelijkse leven hebben. Steun bij het ondergaan van de onderzoeken, de behandelingen en het herstel erna is belangrijk. Deze steun kunt krijgen van familie en naasten maar ook van gespecialiseerde hulpverleners in ons ziekenhuis. U kunt hierover spreken met uw arts en oncologie-verpleegkundige.
Hier kunt u meer lezen over hulp en ondersteuning bij kanker