Onderzoek en diagnose bij prostaatkanker
Wanneer u klachten heeft, die wijzen op prostaatkanker, kan de huisarts of uroloog onderzoek doen. Zo kan uitgesloten worden dat u prostaatkanker heeft of kan de diagnose prostaatkanker gesteld worden. Lees alles over de verschillende onderzoeken en diagnose bij prostaatkanker.
Onderzoek bij prostaatkanker uitklapper, klik om te openen
Heeft u klachten die wijzen op prostaatkanker? Dan kan de huisarts of behandelend uroloog verschillende onderzoeken doen om de diagnose prostaatkanker uit te sluiten of vast te stellen.
Onderzoek bij de huisarts uitklapper, klik om te openen
Heeft u plasklachten of andere klachten? Dan is het belangrijk om naar de huisarts te gaan. De huisarts bespreekt de klachten met u en kan verder onderzoek doen.
Voorbeelden van onderzoek bij de huisarts zijn:
Bloedonderzoek bij prostaatkanker
De huisarts kan uw bloed laten onderzoeken op stoffen die kenmerkend zijn voor prostaataandoeningen, bijvoorbeeld het PSA. PSA is de afkorting van prostaat specifiek antigeen. Dit is een eiwit dat in de prostaat gemaakt wordt. Bij een afwijking in de prostaat (bijvoorbeeld een prostaatontsteking) kan het PSA verhoogd zijn. Een verhoogde PSA-waarde kán duiden op prostaatkanker, maar er kan ook sprake zijn van een goedaardige vergroting. Daarnaast kan in het bloed ook onderzocht worden of uitzaaiingen van de prostaatkanker problemen geven.
Wat is PSA?
Scan de bovenstaande QR-code met uw telefoon om een video over dit onderwerp te bekijken. Of bekijk de video via:
Uroflowmetrie en residumeting
Met een flow- en residumeting onderzoekt de huisarts de wijze waarop u plast. Tijdens het onderzoek worden de kracht van de straal, de duur en de hoeveelheid van de plas gemeten. Verder wordt er gekeken of u gelijkmatig of met onderbrekingen plast. De uitslag van het onderzoek geeft de huisarts informatie over de werking van uw blaas en plasbuis.
Onderzoek bij de uroloog uitklapper, klik om te openen
Als de huisarts denkt aan prostaatkanker, wordt u doorverwezen naar het ziekenhuis. Daar kan de uroloog verder onderzoek doen.
Voorbeelden van onderzoek bij de uroloog zijn:
Rectaal onderzoek
Bij een rectaal onderzoek brengt de uroloog een vinger via de anus naar de prostaat. Hij voelt dan naar de grootte, de vorm, hoe vast de prostaat aanvoelt en of eventuele uitstulpingen voelbaar zijn. Afwijkingen kunnen aanwijzingen zijn van prostaatkanker.
Cystoscopie
Een cystoscopie is een kijkonderzoek van de blaas met een cystoscoop. Een cystoscoop is een speciale slang of buis met een kijker en een lampje. De uroloog bekijkt met deze buis uw blaas en plasbuis. De uroloog kiest voor een cystoscopie als er een vermoeden is van afwijkingen in de plasbuis of blaas.
Prostaat Symptoom Score (IPSS)
Om de ernst van uw plasklachten vast te stellen en hoeveel hinder u hierdoor ervaart, gebruikt de uroloog de vragenlijst Internationale Prostaat Symptoom Score (IPSS).
Wat is IPSS?
Scan de bovenstaande QR-code met uw telefoon om een video over dit onderwerp te bekijken. Of bekijk de video via:
Inwendige echo van de prostaat
Bij een echografie van de prostaat brengt de uroloog met geluidsgolven de prostaat en mogelijk de afwijking in beeld. Dit onderzoek doet de uroloog met een probe (een dunne staaf) die via de anus wordt ingebracht. Het onderzoek duurt ongeveer 5 minuten en kan wat onaangenaam zijn.
MRI-scan van de prostaat
Bij een MRI-scan wordt de prostaat in beeld gebracht. Als er een tumor aanwezig is (of eventueel andere afwijkingen), dan zijn die meestal op de MRI-scan te zien. Op basis van de uitslag van de MRI-scan volgt een besluit over het nemen van prostaatbiopten.
Een biopsie van de prostaat
Bij een prostaatbiopsie neemt de uroloog onder plaatselijke verdoving wat weefsel af. Dat weefsel stuurt de uroloog naar de patholoog-anatoom voor analyse. De uitslag wordt met u besproken.
Gradering prostaatkanker uitklapper, klik om te openen
Om de gradering, oftewel de agressiviteit van de prostaatkankercellen, aan te duiden, gebruikt de uroloog de Gleason-score. De Gleason-score wordt in een getal weergegeven van 6 tot en met 10. Daarnaast gebruikt de uroloog de ISUP-gradering. Hierbij staat score 1 voor laaggradig prostaatkanker en 5 voor hooggradig prostaatkanker.
Onderzoek naar uitbreiding en uitzaaiingen uitklapper, klik om te openen
Heeft u de diagnose prostaatkanker gekregen? In het ziekenhuis kan de arts verder onderzoeken of de prostaatkanker is uitgebreid en of er uitzaaiingen zijn.
Voorbeelden van onderzoek naar uitbreiding en uitzaaiingen van prostaatkanker zijn:
PSMA PET/CT-scan
Met een PET/CT-scan met radioactieve vloeistof (Gallium-68 PSMA) kan de arts uw hele lichaam (meestal kruin tot en met de liezen) onderzoeken. Het geheel bestaat uit drie delen en duurt totaal ongeveer 2 uur:
De voorbereiding
Een laborant voert de beeldvorming uit. U krijgt een eigen kamer met prikstoel. Bij binnenkomst neemt de laborant het verloop van de beeldvorming met u door. U heeft dan de gelegenheid om vragen te stellen. U krijgt een infuus in uw arm, vervolgens wordt de radioactieve vloeistof (Gallium-68 PSMA) toegediend.
De rustperiode
U blijft een uur liggen in de kamer. Tijdens deze rustperiode kunt u wel lezen, bellen, muziek luisteren of televisiekijken. Via het infuus krijgt u een halve liter vocht. U hoeft niet stil te blijven liggen.
De PET/CT-scan
Na de rustperiode wordt u opgehaald en kunt u naar het toilet gaan om de blaas te ledigen. U ligt vervolgens op een smalle tafel, de tafel schuift tijdens de beeldvorming langzaam door de opening van de PET/CT-scanner. U moet tijdens de scan stil blijven liggen. Tijdens de beeldvorming ligt u alleen in de scannerruimte. De laborant zit vlakbij in de bedieningsruimte. Vanuit deze ruimte bedient de laborant de PET/CT-scanner en kan u horen en zien. De PET/CT-scanner maakt geen geluid en heeft een ruime opening.
Na de beeldvorming heeft u geen speciale nazorg nodig. De radioactieve vloeistof raakt u vanzelf via de urine weer kwijt. Daarom is het verstandig om deze dag wat meer te drinken dan u gewend bent. Omdat de scan eerst nog bewerkt en beoordeeld moet worden, is het niet mogelijk dat u meteen de uitslag krijgt. De uitslag krijgt u van uw behandelend arts.
DE PET/CT-scan
Scan de bovenstaande QR-code met uw telefoon om een video over dit onderwerp te bekijken. Of bekijk de video via:
Botscan
Een botscan of skeletscintigrafie is een onderzoek waarbij het skelet in beeld wordt gebracht. Het doel van dit onderzoek is om te kijken naar eventuele problemen van de botten. Om dit te beoordelen wordt een radioactieve stof toegediend, de stof wordt vooral in de botten opgenomen. Tegenwoordig doen we vaak een PSMA PET/CT-scan in plaats van een botscan, omdat deze manier van beeldvorming in de meeste gevallen beter is.
Diagnose bij prostaatkanker uitklapper, klik om te openen
Naar aanleiding van de uitslagen van de onderzoeken is er een gesprek met de arts. Als het om prostaatkanker blijkt te gaan, zal de arts meer uitleggen over de tumor. Bijvoorbeeld hoe uitgebreid de kanker is (het stadium) en of de kanker is uitgezaaid.
Het is belangrijk om iemand mee te nemen naar dit gesprek. Twee horen meer dan één. Ook kan het handig zijn om het gesprek op te nemen. Dan is later terug te luisteren wat de arts heeft gezegd. Overleg dit van tevoren altijd even met de arts. In het gesprek stelt de arts een behandeling voor. Het is tegenwoordig heel gewoon om mee te beslissen over de behandeling.
Deze drie vragen kunnen helpen tijdens het gesprek:
- Wat zijn mijn mogelijkheden?
- Wat zijn de voor- en nadelen van deze mogelijkheden?
- Wat betekent dat voor mijn situatie?
Stadium prostaatkanker uitklapper, klik om te openen
Hoe groot de tumor is en hoe ver de prostaatkanker is uitgebreid of uitgezaaid, noemen we het stadium van prostaatkanker. We onderscheiden vier stadia prostaatkanker:
- Niet uitgezaaide (lokale) prostaatkanker (stadium 1 en 2)
- Doorgegroeide prostaatkanker (stadium 3)
- Uitgezaaide prostaatkanker (stadium 4)
Na onderzoek heeft u een gesprek met uw arts. Uw arts vertelt in welk stadium prostaatkanker is. En wat dat betekent voor uw behandeling en vooruitzichten.
Het stadium zegt iets over:
- Waar de tumor zit
- Hoe groot de tumor is
- Of de tumor in ander weefsel of organen in de buurt van de tumor is gegroeid
- Of er uitzaaiingen zijn en waar
Met deze informatie maakt de arts samen met u een behandelplan. Ook kan de arts u meer vertellen over de vooruitzichten.
Behandelplan uitklapper, klik om te openen
Uw behandelend arts maakt samen met andere specialisten een behandelplan voor u. Zij gebruiken hiervoor landelijke richtlijnen en ze kijken naar:
- Het stadium van de ziekte
- Kenmerken van de tumor, bijvoorbeeld hoe kwaadaardig deze is
- De plaats van de tumor
- Uw lichamelijke conditie
De keuze voor de uiteindelijke behandeling maakt u samen met u arts.
Behandeling van prostaatkanker uitklapper, klik om te openen
Hoe de behandeling van prostaatkanker er precies uitziet, is voor iedereen verschillend. In het behandelplan staat uw behandeling vastgelegd. U kunt het behandelplan altijd nalezen in het Patiëntportaal Mijn UMC Utrecht.
Voorbeelden van behandeling van prostaatkanker zijn:
- MR-Linac behandeling bij prostaatkanker
- Behandeling prostaatkanker met Lutetium-177-PSMA
- Inwendige bestraling prostaatkanker
- Uitwendige bestraling bij prostaatkanker met goudmarkers
- Behandeling met Radium
- Bestraling bij prostaatkanker na verwijdering van de prostaat
Lees meer over de behandeling van prostaatkanker
Meer informatie over controle kunt u bekijken in de animatie over follow up (1 minuut).
Onze zorgverleners uitklapper, klik om te openen
Tersteeg, J.H.A.
Radiotherapeut-oncoloog
Es, C.A. van
Radiotherapeut - oncoloog
Kleynen, C.E.
Radiotherapeut
Claes, A.
Wolters
Arts-assistent radiotherapie
Jürgenliemk-Schulz
Radiotherapeut
J.L. Noteboom
Radiotherapeut oncoloog
Doornaert, P.A.H.
Radiotherapeut
J.M. Roesink
Radiotherapeut oncoloog
J.M. Tijink-Felderhof
Radiotherapeut oncoloog
Smid, E.J.
Radiotherapeut-oncoloog
Dam, I.E. van
Radiotherapeut
Eppinga, W.S.C.
Radiotherapeut
Pol, S.M.G. van de
radiotherapeut-oncoloog
Mook, S.
Radiotherapeut-oncoloog
Kasperts, N.
Radiotherapeut-oncoloog
Intven MPW
Radiotherapeut-oncoloog
Voort van Zyp, J.R.N. van der
radiotherapeut
B.A.W. Hoeben
Radiotherapeut oncoloog
Westeinde, T. van 't
Physician assistant
F. van der Leij
Radiotherapeut oncoloog
Veelgestelde vragen
Welke stadia heeft prostaatkanker?
We onderscheiden vier stadia prostaatkanker:
- Niet uitgezaaide (lokale) prostaatkanker (stadium 1 en 2)
- Doorgegroeide prostaatkanker (stadium 3)
- Uitgezaaide prostaatkanker (stadium 4)
Welke onderzoeken kan de huisarts doen bij (het vermoeden) prostaatkanker?
De huisarts kan een bloedonderzoek doen (een PSA-test) en een uroflow- en residumeting.
Hoe stelt de arts de diagnose prostaatkanker?
Meerdere onderzoeken moeten uitwijzen dat het daadwerkelijk om prostaatkanker blijkt te gaan. Naar aanleiding van de uitslagen van deze onderzoeken stelt de arts de diagnose.
Wat is een behandelplan?
Uw behandelend arts maakt samen met andere specialisten een behandelplan voor u. Zij gebruiken hiervoor landelijke richtlijnen en ze kijken naar:
- Het stadium van de ziekte
- Kenmerken van de tumor, bijvoorbeeld hoe kwaadaardig deze is
- De plaats van de tumor
- Uw lichamelijke conditie
De keuze voor de uiteindelijke behandeling maakt u samen met u arts.
Meer weten over onderzoek en diagnose bij prostaatkanker? uitklapper, klik om te openen
Hebt u vragen over uw onderzoek, diagnose of over uw afspraken? Neem dan contact op via Mijn UMC Utrecht (uw patiëntportaal) of via de polikliniek Radiotherapie.
Op de website van Kanker.nl en de Prostaatkankerstichting vindt u veel informatie over prostaatkanker. Ook kunt u via deze stichting in contact komen met lotgenoten.
Zie ook:
Ziektebeeld van prostaatkanker