Landbouwbelang weegt zwaarder dan gezondheid

De omgang met Q-koorts past in een historisch patroon. Dat bewijst Floor Haalboom van de afdeling Medical Humanities in haar promotieonderzoek. Net als bij eerdere uitbraken van door vee en mens gedeelde infectieziekten was het landbouwdomein dominant over het volksgezondheidsdomein.

Haalboom heeft de omgang met zogeheten zoönosen – door vee en mens gedeelde infectieziekten – onderzocht en daarbij gekeken naar de invloed van de domeinen ‘landbouw’ en ‘volksgezondheid’ en de disciplines ‘diergeneeskunde’ en ‘geneeskunde’. Ze richtte zich daarbij op vier voorbeelden: rundertuberculose (1898-1956), influenza (1918-1957), voedselinfecties door de Salmonellabacterie (1951-1978) en ‘gekkekoeienziekte’ of BSE (1988-2001). In alle gevallen bleek het domein ‘landbouw’ dominant over het domein ‘volksgezondheid’. Volgens Haalboom is deze context belangrijker voor het begrijpen van de maatschappelijke problemen rond zoönosen dan een haperende One Health-samenwerking tussen de disciplines diergeneeskunde en geneeskunde. De aanleiding voor dit promotieonderzoek was de uitbraak van Q-koorts in Nederland (2007-2011).

Landbouw en volksgezondheid

De bestaande geschiedschrijving over zoönosen legt sterk de nadruk op de volksgezondheidsaspecten van deze ziektes en besteedt geen of minder aandacht aan de economische aspecten ervan. Haalboom onderzocht zoönosen uitdrukkelijk ook als ‘landbouwproblemen’ in vergelijking met hun status als ‘volksgezondheidsproblemen’. Uit deze analyse blijkt dat de omgang met zoönosen van productiedieren in Nederland opmerkelijk continu geweest is gedurende de twintigste eeuw. Deze continuïteit zit hem in de dominantie van het landbouwdomein in het inrichten en initiëren van de bestrijding van zoönosen van productiedieren. Het volksgezondheidsdomein was historisch minder sterk georganiseerd en had gedurende de twintigste eeuw alleen secundaire zeggenschap over de veiligheid van producten, niet over ziekte en gezondheid van levend vee.

One Health

De One Health beweging pleit voor intensievere samenwerking tussen verschillende disciplines die met gezondheid en ziekte van mens, dier en milieu te maken hebben. Dit pleidooi richt zich met name op de disciplines ‘diergeneeskunde’ en ‘geneeskunde’. Het promotieonderzoek van Floor Haalboom laat de geschiedenis van dit pleidooi zien. Dierenartsen en artsen blijken elkaar gedurende de hele twintigste eeuw tot meer samenwerking op te roepen en wisten elkaar tegelijkertijd prima te vinden als het ging om specifieke zoönosen. Maar deze samenwerking voorkwam geen botsingen tussen de domeinen landbouw en volksgezondheid. Haalboom betoogt dan ook dat de One Health-nadruk op samenwerking tussen disciplines fundamentelere, politieke problemen rond zoönosen van productiedieren niet zal oplossen.

Symposium

Ter gelegenheid van de promotie van Floor Haalboom vindt er op 22 september 2017 een symposium plaats. Wat zijn prangende beleidsvragen? Wie of wat bepaalt welke maatregelen we nemen als er een zoönose uitbreekt? Dit symposium reflecteert op deze vragen vanuit verschillende perspectieven: historisch, veterinair en medisch wetenschappelijk en beleidsmatig (landbouw- en volksgezondheidsbeleid). Floor Haalboom was promovenda bij het Descartes Centrum voor wetenschapsgeschiedenis van de Universiteit Utrecht en het Julius Centrum voor Gezondheidswetenschappen en Eerstelijns Geneeskunde van het UMC Utrecht.

Verder lezen?

Lees meer over infectieziekten op umcutrecht.nl