Bijniertumor

Wat zijn bijniertumoren?

In de bijnier kunnen verschillende tumoren ontstaan. De meeste vormen zijn zeldzaam en ze zijn meestal goedaardig. 

Tumoren die in de bijnieren kunnen ontstaan zijn:

• Bijnieradenoom (goedaardig)
• Feochromocytoom
• Bijnierschorscarcinoom (kwaadaardig)

Wanneer een bijniertumor kwaadaardig is, wordt dit bijnierkanker genoemd.

Wat zijn bijnieren?

De bijnieren zijn kleine, hormoonproducerende klieren die zich bovenop de nieren bevinden. Ze spelen een cruciale rol bij de aanmaak van hormonen die betrokken zijn bij stressreacties, de stofwisseling, de bloeddruk en andere vitale functies. 

De bijnier bestaat uit twee delen: 

• Het bijniermerg (de binnenkant) 
• De bijnierschors (de buitenkant) 

Wat doet het bijniermerg?

Het bijniermerg produceert de hormonen adrenaline en noradrenaline en geeft deze af aan het bloed. Deze hormonen helpen het lichaam zich aan te passen aan stressvolle situaties, zoals dreigend gevaar, psychische stress of lichamelijke stress door ziekte of een medische ingreep. Ze zorgen ervoor dat: 

• de hartslag en ademhaling versnellen, 
• de bloeddruk stijgt, 
• er meer energie vrijkomt. 

De bijnierschors 

De bijnierschors produceert drie belangrijke hormonen: cortisol, aldosteron en bijnierandrogenen.

• Cortisol speelt een rol bij verschillende lichamelijke processen, zoals het immuunsysteem, de bloedsuikerregulatie en de bloeddruk. Een van de belangrijkste functies van cortisol is het beschermen van het lichaam tegen de gevolgen van ziekte, verwondingen en stress.
• Aldosteron regelt de balans van zouten (natrium en kalium) en water in het lichaam en helpt zo de bloeddruk op peil te houden.
• Bijnierandrogenen zijn mannelijke geslachtshormonen die in kleine hoeveelheden worden geproduceerd en zowel bij mannen als vrouwen een rol spelen in de ontwikkeling van bepaalde lichaamskenmerken (o.a. de seksuele ontwikkeling).

Symptomen uitklapper, klik om te openen

Wat is bijnieradenoom? 

Een goedaardige tumor die ontstaat in de bijnierschors wordt een bijnieradenoom genoemd. Vaak worden ze per toeval ontdekt, wat ook wel een bijnierincidentaloom wordt genoemd. Deze komen voor bij ongeveer 1 op de 100 personen. Bijnieradenomen hoeven meestal niet behandeld te worden, tenzij ze te groot worden of hormonen produceren. 

• Meer informatie over bijnieroperaties: Bijnieroperatie - UMC Utrecht 

Symptomen van bijnierademoon

De meeste bijnieradenomen doen niets, dat wil zeggen dat ze geen extra hormonen afgeven. In zeldzame gevallen gebeurt dit wel. Dan maakt het adenoom teveel van een van de bijnierhormonen.  

Als een bijnieradenoom te veel cortisol produceert, ontstaat het syndroom van Cushing. Dit leidt tot symptomen zoals gewichtstoename, een ronde gezichtsvorm ("volle maangezicht"), dunne huid, blauwe plekken en spierzwakte. De behandeling kan bestaan uit chirurgie om de tumor te verwijderen en soms medicatie om de cortisolproductie te reguleren. 

• Meer informatie over: Syndroom van Cushing - UMC Utrecht 

Als een bijnieradenoom te veel aldosteron produceert, ontstaat primair hyperaldosteronisme (syndroom van Conn). Dit leidt vaak tot hoge bloeddruk en een verlaagd kaliumgehalte in het bloed en kunnen er klachten ontstaan van hoofdpijn, spierkrampen, of hartkloppingen. De behandeling bestaat meestal uit chirurgie om de tumor te verwijderen, of medicatie om de aldosteronproductie te blokkeren. 

• Meer informatie over: Hyperaldosteronisme (primair) - Nederlandse Vereniging voor Endocrinologie 

Als een bijnieradenoom te veel androgenen aanmaakt, kun je onder andere last krijgen van overbeharing, een zwaardere stem, overmatig zweten, en een vrouw kan menstruatieproblemen krijgen.

Wat is feogromocytoom?

Een feochromocytoom is een tumor die ontstaat in het bijniermerg. De tumor maakt te veel adrenaline en nordadenaline. 

Symptomen van feogromocytoom

Door teveel adrenaline en nordadenaline kunt u last krijgen van hoge bloeddruk en aanvalsgewijze klachten van hoofdpijn, zweten, hartkloppingen, trillen bleekheid en psychische klachten.  

De primaire behandeling bestaat uit chirurgie om de tumor te verwijderen. Daarnaast kan het nodig zijn om bloeddrukverlagende medicatie te starten. Bij ongeveer 1 op de 3 mensen met een feochromocytoom is er sprake van een erfelijke aanleg. Dit kan met DNA onderzoek onderzocht worden.

• Meer informatie over: Feochromocytoom - Nederlandse Vereniging voor Endocrinologie 
• Patientfolder Feochromocytoom (pdf)

Wat is bijnierschorscarcinoom?

Een bijnierschorscarcinoom is een zeer zeldzame kwaadaardige tumor van de bijnierschors. Bijnierschorscarcinoom wordt ook wel bijnierkanker genoemd. 

Symptomen van bijnierschorscarcinoom

De tumor is vaak agressief en kan verschillende symptomen veroorzaken, afhankelijk van de uitgebreidheid en de hormonen die de tumor produceert. Een bijniercarcinoom kan uitzaaien, dat gebeurt meestal naar de lymfeklieren, de lever of de longen. 

Oorzaken uitklapper, klik om te openen

Per jaar komen in Nederland 20 tot 30 gevallen van bijnierschorscarcinoom voor. De oorzaak is in de meeste gevallen niet bekend, maar soms speelt erfelijke aanleg een rol. 

Onderzoek en diagnose uitklapper, klik om te openen

Er zijn verschillende onderzoeken die gedaan worden om vast te stellen of een patiënt een bijniertumor heeft. Welke onderzoeken worden gedaan hangt af van het soort aandoening die de arts vermoedt.

Standaardonderzoeken

De diagnosestelling omvat altijd:

• Bloedonderzoek;
• Urine-onderzoek;
• Echo van de buik en/of thorax.

Aanvullende onderzoeken

• CT-scan;
• MRI scan.

Behandeling uitklapper, klik om te openen

Behandeling van bijnierschorscarcinoom

De behandeling van bijnierschorscarcinoom is afhankelijk van de grootte en de verspreiding van de tumor en kan bestaan uit: 

• Chirurgie: Bij een operatie wordt geprobeerd de gehele tumor te verwijderen. Dit is op dit moment de enige mogelijkheid voor genezing. 
• Mitotane: Dit medicijn maakt bijnierweefsel kapot. Het wordt vaak als aanvullende behandeling na een operatie gegeven, maar ook wanneer een operatie niet mogelijk is of wanneer er uitzaaiingen zijn. 
• Chemotherapie: Als de tumor is uitgezaaid, kan chemotherapie worden ingezet om de tumor te behandelen. 
• Bestraling (radiotherapie): Wanneer de tumor is uitgezaaid, kan bestraling worden gebruikt om de tumoren te behandelen. 
• Medicijnen die de hormoonproductie remmen: Deze medicijnen helpen de overproductie van hormonen door de tumor te beperken. 

Deze behandelingen kunnen afzonderlijk of in combinatie worden toegepast 

Meer informatie vindt u hier:  

• Bijnierschorscarcinoom - Nederlandse Vereniging voor Endocrinologie 
• Bijnierkanker? Lees betrouwbare info - Kanker.nl 

Bij het UMC Utrecht uitklapper, klik om te openen

Kenniscentrum

Het is belangrijk dat advies en behandeling plaatsvindt in een centrum met veel kennis op het gebied van deze tumoren. Onderzoek leert dat behandeling door een specialist op het gebied van deze tumoren de kans op genezing aanzienlijk vergroot. Het UMC Utrecht is een van die kenniscentra en kan daardoor waarborgen dat u de best mogelijk adviezen en behandeling krijgt.

Polikliniek Endocrinologie

Meer weten uitklapper, klik om te openen

Wat hoort er bij dit ziektebeeld

• Polikliniek Endocrinologie
• Verpleegafdeling Oncologische chirurgie (C4 Oost)

Relevante websites

Zorgkosten

Contact uitklapper, klik om te openen

De polikliniek is op werkdagen bereikbaar van 08.00 - 17.00 uur