Juveniele dermatomyositis (JDM) is een zeldzame, chronische ontstekingsziekte waarvoor geen eenvoudige methoden beschikbaar zijn om de ernst/activiteit van de ziekte en de respons op behandeling met immunosuppressiva te bepalen. JDM kenmerkt zich door ontsteking van de spieren, huid en bloedvaten en treft 3 per miljoen kinderen per jaar. Kinderen met JDM hebben  symptomen, variërend van milde spierzwakte zoals moeilijk uit een stoel komen of moeite om in bed om te keren tot ernstige symptomen, waaronder ernstige zwakte of slikproblemen. Patiënten kunnen ook uitslag of huidveranderingen ontwikkelen. Hoewel de pathogenese van JDM grotendeels onbekend is, kunnen genetische en omgevingsfactoren de ziekte beinvloeden en zijn ontstekingen van spieren en huid de belangrijkste ziektekenmerken.

Vice-decaan prof. Berent Prakken feliciteert Judith Wienke

 

Signaalmoleculen

Ontsteking is de natuurlijke reactie van het lichaam om infecties te bestrijden. Tijdens een ontsteking bewegen cellen van het immuunsysteem, zoals T-cellen, van de bloedbaan naar ontstoken weefsels. Daar komen dan specifieke signaalmoleculen vrij. De hoeveelheid en combinatie van signaalmoleculen geeft het type en de intensiteit van ontstekingen aan. Deze moleculen (ook wel biomarkers genoemd) kunnen daarbij dienen als een informatiebron over de ontsteking.

 

Internationale validatiestudie

Judith Wienke (Centrum voor Translationele Immunologie van het UMC Utrecht) onderzocht – ondersteund door een subsidie van het Prinses Beatrix Spierfonds - in een internationale validatiestudie bij 125 patiënten hoe biomarkers in bloed zouden kunnen helpen om de behandeling van kinderen met JDM te verbeteren. Ze toonde aan dat biomarkers galectine-9 en CXCL10 betrouwbaar de activiteit van de ziekte weerspiegelen en ook de ernst en respons op de behandeling kunnen voorspellen. Deze biomarkers worden nu gebruikt in de reguliere patiëntenzorg in het UMC Utrecht (nationaal JDM-expertisecentrum) en kunnen daarmee bijdragen aan een behandeling op maat op basis van de individuele behoeften van patiënten (waardoor over- en onderbehandeling kan worden voorkómen).

 

T-celgedrag tijdens de zwangerschap

Naast onderzoek gericht op biomarkers, onderzocht Wienke hoe T-cellen zich aanpassen aan weefselomgevingen. Ze ontdekte dat het proces van het verlaten door T cellen van de bloedbaan een belangrijke rol zou kunnen spelen bij de voorbereiding op een bepaalde weefselomgeving. Bovendien liet ze zien dat T-cellen op het raakvlak tussen moeder en kind in de baarmoeder zich tijdens de zwangerschap op een bijzondere manier gedragen. Vooral regulatoire T-cellen, wiens taak het is om de immuunrespons onder controle te houden, waren hier zeer actief. Hun sterke remmende functie kan een immuunrespons tegen het kind voorkómen, wat een belangrijke voorwaarde is voor een succesvolle zwangerschap. Ten slotte bleek tijdens pre-eclampsie het evenwicht tussen essentiële signaalmoleculen verstoord.

 

Proefschrift

Judith Wienke (Jena, Duitsland, 1988) promoveerde op 14 november 2019 aan de Universiteit Utrecht. Haar proefschrift was getiteld "Local and systemic profiles of inflammation, adaptation and regulation at the interface between tissue and immunity – juvenile dermatomyositis and beyond". Promotor was prof. dr. Berent Prakken (Afdeling Reumatologie en Klinische immunologie, UMC Utrecht); co-promotoren waren dr. Femke van Wijk (Centrum voor Translationele Immunologie, UMC Utrecht) en dr. Annet van Royen-Kerkhof (Afdeling Kinderimmunologie, UMC Utrecht). Judith ontving in 2019 de Erik Hack-Publication Award in het UMC Utrecht voor haar artikel over de validatie van galectine-9 en CXCL10 als biomarkers voor ziekteactiviteit in JDM.