16 dec: Virusremmer bij griep heeft grotere voordelen voor zieke, oudere patiënten
Ondanks dat het sinds 2006 achter de hand wordt gehouden en op grote schaal is voorgeschreven tijdens de uitbraak van varkensgriep in 2009, blijft oseltamivir een van de meest controversiële geneesmiddelen. Dit komt door een gebrek aan bewijs uit onafhankelijke klinische studies om de effectiviteit ervan in de dagelijkse zorg aan te tonen, en of het ten goede komt aan belangrijke groepen patiënten. Oseltamivir, behorend tot een klasse geneesmiddelen die neuraminidaseremmers wordt genoemd, wordt wereldwijd aanbevolen door gezondheidsautoriteiten voor de behandeling en preventie van ernstige uitbraken van seizoensgebonden en pandemische griep.
Oudere en zieke patiënten profiteren het meest
Uitgevoerd met 3.266 patiënten die zijn gerekruteerd uit huisartsenpraktijken in 15 Europese landen, en met 26 partnerorganisaties, is het de eerste grootschalige, door de overheid gefinancierde, internationale studie in zijn soort om antivirale behandeling voor griepachtige aandoeningen in de eerstelijnszorg te beoordelen. Naast het kijken naar de werkzaamheid van oseltamivir, onderzochten de onderzoekers de effecten bij belangrijke groepen patiënten, zoals zeer jonge of oudere patiënten, die hun huisarts raadpleegden met griepachtige symptomen.
Hoofdonderzoeker prof. Chris Butler, een huisarts in de Cwm Taf University Health Board in Wales en professor in de eerstelijnszorg aan de Nuffield Department of Primary Care Health Sciences van de University of Oxford, zei: “We hebben ontdekt dat oseltamivir mensen gemiddeld één dag eerder van griep helpt te herstellen dan zonder het geval zou zijn. Oudere, ziekere, patiënten met comorbiditeit en een langere duur van eerdere ziekten toonden een groter voordeel en konden verwachten dat hun symptomen twee tot drie dagen eerder zouden verdwijnen dan degenen die het medicijn niet hadden gekregen. We hebben echter ook vastgesteld dat mensen die oseltamivir gebruikten meer last van overgeven en misselijkheid hadden.“
“Door het leveren van bewijs door middel van een studie van deze omvang en het gebruik van een nieuwe studiebenadering, verwachten we dat de resultaten van groot belang zullen zijn voor overheden, beleidsmakers, bedrijven, artsen en patiënten. De visie van de EU bij de financiering van dit onderzoek moet worden erkend, want een dergelijk onderzoek had alleen kunnen worden uitgevoerd met uitgebreide internationale klinische en onderzoekssamenwerking, ondersteund door vooruitziende financiers die zich inzetten voor het verbeteren van het bewijs ter ondersteuning van de patiëntenzorg op een grote schaal. Dergelijke studies plaatsen Europa in de voorhoede van het kunnen ontwikkelen en uitvoeren innovatieve, grootschalige klinische studies.”
Multidisciplinair EU-project
De studie was onderdeel van een groot multidisciplinair EU-project, PREPARE, gecoördineerd door prof. Herman Goossens van de Universiteit Antwerpen (België). Mede-hoofdonderzoeker prof. Theo Verheij, hoogleraar huisartsgeneeskunde aan het Julius Centrum, UMC Utrecht legde uit: “Wat het ALIC4E-onderzoek anders maakte dan voorgaande studies, was dat het plaatsvond in drie griepseizoenen, tussen 2015 en 2018 in 15 Europese landen. Het werd ook onafhankelijk geleid, was ontworpen om beter weer te geven hoe het medicijn in de praktijk zou worden gebruikt, en beoordeelde een relevante uitkomst, waarbij terugkeer naar gebruikelijke activiteiten werd gecombineerd met koorts, hoofdpijn en spierpijn die klein of afwezig was. We hebben een nieuw, flexibel onderzoeksontwerp gebruikt om niet alleen de gemiddelde effecten te identificeren, maar ook om te zien of er specifieke bijkomend voordelen waren voor mensen met bepaalde risicofactoren, waardoor meer accurate en gepersonaliseerde voorschrijfbeslissingen konden worden genomen.”
Prof. Theo Verheij
Minder gebruik van antibiotica
Uit het onderzoek bleek ook dat (1) in tegenstelling tot veel klinische richtlijnen, het starten van de behandeling met oseltamivir 48 uur nadat de symptomen voor het eerst verschijnen, vergelijkbare voordelen oplevert als het innemen binnen 48 uur nadat de symptomen voor het eerst verschijnen; (2) iets minder antibiotica (een reductie van 4%) werd gebruikt door degenen die oseltamivir kregen; (3) er waren iets minder meldingen (een reductie van 6%) van nieuwe griepachtige infecties in de huishoudens van degenen die het medicijn kregen; en (4) deelnemers met bevestigde influenza profiteerden niet meer dan degenen die negatief testten voor het virus.
De studie bevestigde de bekende bijwerkingen van oseltamivir, waarbij patiënten die het gebruikten een hogere incidentie van braken of misselijkheid vertoonden, wat suggereert dat huisartsen de negatieve effecten van het medicijn moeten afwegen tegen de potentiële voordelen voor verschillende groepen patiënten.
Publicatie
Butler CC, van der Velden AW, Bongard E, Saville BR, Holmes J, Coenen S, et al. Oseltamivir plus usual care versus usual care for influenza-like illness in primary care: an open-label, pragmatic, randomized controlled trial. Lancet, published online December 12, 2019