Er is een nieuwe aangeboren ziekte ontdekt. Onderzoekers Irena Muffels en Peter van Hasselt van het UMC Utrecht publiceerden de resultaten in het wetenschappelijke tijdschrift American Journal of Human Genetics.

Read the English version >

Het begon met een fascinerende patiënt op de Intensive Care (IC) en leidde tot een zoektocht waarin meer dan 20 artsen en onderzoekers uit vier landen nauw met elkaar samenwerkten tot de puzzel acht jaar later werd opgelost in het UMC Utrecht. Een zoektocht waarbij een diagnose kon worden gesteld én een nieuw ziektemechanisme ontrafeld werd. 

Gendefect 

“Het patiëntje kwam na een epileptische aanval op de IC terecht. Ze had longontsteking en tijdens deze opname ontwikkelde ze ernstige hersenschade. Deze neurologische achteruitgang was niet alledaags”, vertelt Irena. De artsen zagen dat de hersenen en andere organen van deze patiënt niet goed tegen de fysieke stress konden, die werd veroorzaakt door de IC-opname en infecties. Dat gaf Peter van Hasselt en Irena Muffels aanleiding om biochemisch onderzoek te verrichten, in samenwerking met kinderarts metabole ziekten Sabine Fuchs en professor immunologie Femke van Wijk. “We onderzochten huidcellen en bloedcellen”, zegt Irena. “Samen met de klinische genetica, waaronder Maarten Massink, kwamen we erachter dat de genetische afwijking in het ‘regel-gen’ NAE1 verantwoordelijk was voor de ziekte.”

De functie van het ‘regel-gen’ NAE1 is nog niet zo heel lang bekend. Sinds een aantal jaar weten we, dat het NAE1 gen aan de basis staat van het regelen van allerlei belangrijke processen, in alle cellen van ons lichaam. Een goed functionerend NAE1 gen helpt bij een normale ontwikkeling, beschermt ons tegen fysieke stress, en remt het ontstaan van allerlei ziektes, zoals kanker, Alzheimer en Parkinson. We ontdekten dat het patiëntje ernstig achteruitging tijdens infecties, omdat ze door een niet- functionerend NAE1 gen haar lichaam niet kon beschermen tegen fysieke stress.

Om te achterhalen of dit ziektebeeld wereldwijd vaker voorkomt, werken onderzoekers internationaal samen. “Er is een matchingsysteem voor genetici. Daar hebben we het gen ingevoerd waar we onderzoek naar doen. Zo werden we gelinkt aan een collega in Groningen en twee collega’s in Amerika die ook patiënten in hun ziekenhuis behandelden met genetische afwijkingen in het NAE1 gen”, vertelt Irena. “Er bleken vier patiënten te zijn die allen op jonge leeftijd op de IC belandden met een infectie, met vergelijkbaar functieverlies en een afwijking in hetzelfde gen, NAE1.” 

Aan het einde van het traject verzamelden de onderzoekers extra bewijs zodat er geen twijfel mogelijk was, dat het NAE1 gen verantwoordelijk was voor de ziekte. Een observatie van kinderarts Michiel Houben hielp hierbij. “Hij zag dat er hele bijzondere afwijkingen zaten in het heupbot van het patiëntje uit het WKZ. Toen we later gingen inzoomen op de heupfoto’s van alle andere patiënten uit het matchingsprogramma zagen we dit ook. Radioloog Maarten Lequin hielp ons dit duidelijk te kwantificeren’’. Door deze observatie kan de ziekte in de toekomst sneller herkend worden.

Toekomstige generatie

De onderzoekers van UMC Utrecht deelden hun bevindingen in het American Journal of Human Genetics. De ziekte nauwkeurig te beschrijven leidt niet direct tot een behandeling van deze patiënten, maar helpt wel om een volgende generatie met dit defecte ‘regel-gen’ eerder te herkennen. “Deze kennis kan ertoe leiden dat artsen afwijkingen in het NAE1 gen sneller serieus nemen. Wanneer we weten dat een patiënt deze erfelijke aandoening heeft, kan er besloten worden om bijvoorbeeld een infectie sneller te behandelen. Ook zijn er bepaalde ontstekingsremmende medicijnen waarvan we nu al weten dat je voorzichtig moet zijn bij deze patiënten’, aldus Irena. ‘Een diagnose stellen is ook voor ouders van belang. De oorzaak van een ziekte weten geeft hun meer grip op de situatie, ook als er nog geen behandeling mogelijk is.’