Radiotherapie

Radiotherapie is een medische behandeling waarbij gebruik wordt gemaakt van straling. Radiotherapie wordt ook wel bestraling genoemd. Op deze pagina leest u wat radiotherapie is en hoe dit wordt toegepast.

Wat is radiotherapie?

Radiotherapie is een medische behandeling met straling. Meestal gaat het om röntgen- of elektronenstraling. Beide soorten straling worden door elektriciteit opgewekt in een apparaat: een ‘lineaire versneller’. Uit deze lineaire versneller, ook wel bestralingstoestel genoemd, komt een stralenbundel. Deze is te vergelijken met een lichtbundel en kan met een schakelaar aan en uit worden gezet. De stralenbundel wordt precies gericht op het gebied dat straling nodig heeft.

Hoe werkt straling?

In het menselijk lichaam worden steeds nieuwe cellen gevormd en sterven oude cellen af. Als cellen ineens sneller gaan delen dan normaal, wordt het evenwicht verstoord. Een gezwel of een tumor kan dan ontstaan. Voor de leesbaarheid spreken we hier van een tumor, we bedoelen hiermee zowel kwaadaardige als goedaardige gezwellen.

Met straling kunnen de cellen van een tumor zo beschadigd worden dat ze niet verder kunnen delen en zullen afsterven. Tumorcellen zijn gevoeliger voor straling dan gezonde cellen. Bestraling van gezonde cellen wordt zoveel mogelijk vermeden. Toch krijgen gezonde cellen ook straling. Dit is omdat ze dicht bij de tumorcellen liggen. De gezonde cellen worden dan ook in hun groei geremd maar gezonde cellen kunnen zich in het algemeen voldoende herstellen om geen blijvende schade te geven. 

Inwendige en uitwendige bestraling

Bij radiotherapie wordt onderscheid gemaakt tussen inwendige en uitwendige bestraling. Inwendige bestraling wordt ook wel brachytherapie genoemd. Bij brachytherapie maken we gebruik van radioactief materiaal dat straling uitzendt. Dit materiaal wordt gedurende korte tijd, zo dicht mogelijk bij de tumor, in het lichaam gebracht. Door deze behandelingstechniek en speciale hulpmiddelen wordt de tumor van heel dichtbij behandeld. Bij uitwendige bestraling wordt de tumor van buitenaf bestraald. De meeste tumorsoorten worden behandeld met uitwendige bestraling. In sommige gevallen worden beide vormen van bestraling gecombineerd. 

Voorbereiding uitklapper, klik om te openen

Voorbereiding

Vóór de bestralingsbehandeling kan beginnen, zijn enkele voorbereidingen noodzakelijk. Deze voorbereidingen zijn niet voor iedere patiënt hetzelfde en kunnen bestaan uit:

• Het maken van een masker (bijvoorbeeld bij bestraling in het hoofd-halsgebied) of ander hulpstuk. Het maken van een masker of een hulpstuk wordt gedaan op de mouldroom.
• Het bepalen en aftekenen van het te bestralen gebied of lichaamsdeel met behulp van ct-, mri-, of PET-scan.

Mouldroom

De mouldroom is de ruimte waar maskers en andere hulpmiddelen worden gemaakt, die eventueel nodig zijn om de behandeling zo nauwkeurig mogelijk uit te voeren. Het masker is gemaakt van een speciale kunststof. Het heeft openingen voor de neus en mond zodat u gewoon kunt ademen. Het masker zorgt ervoor dat u stil kunt blijven liggen voor de bestraling. 

CT-scan

Een ct-scan is een röntgentoestel dat de binnenkant van het lichaam in beeld kan brengen. 

MRI-scan

Een mri-scan maakt afbeeldingen van het lichaam met behulp van radiogolven en een sterk magnetisch veld.

PET-scan

Voor het maken van een PET-scan wordt een radioactief middel toegediend die ervoor zorgt dat bepaalde processen in het lichaam worden afgebeeld.

De radiotherapeut tekent het te bestralen doelgebied in op de ct-, mri-, of PET-scan. Daarnaast worden de scans gebruikt voor het maken van het bestralingsplan. In het bestralingsplan geeft de arts aan waar de bestralingsdosis moet komen.

Tijdens de behandeling uitklapper, klik om te openen

Tijdens de behandeling

De radiotherapeutisch laboranten zorgen ervoor dat de patiënt elke dag in dezelfde houding ligt als tijdens het maken van de ct-scan. Hiervoor gebruiken we tatoeagepuntjes. Als een masker gemaakt is, wordt dit masker gebruikt om precies dezelfde houding te vinden. Om te controleren of u in de juiste houding ligt maken de laboranten een 3D-beeld van het lichaam rondom de tumor, dit 3D-beeld noemen we een cbct-scan. Na de controle wordt direct begonnen met de bestraling. De bestraling duurt meestal een paar minuten.

Tijdens de bestraling is het heel belangrijk dat de patiënt stil ligt. De behandeling kan op 2 manieren uitgevoerd worden:

• Bestraling uit verschillende richtingen, hierbij staat het toestel stil als de straling wordt gegeven. Dit wordt IMRT (Intensity Modulated RadioTherapy) genoemd.
• Het gebruik van bestralingsbogen, hierbij draait het toestel om de patiënt heen terwijl de straling wordt afgegeven. Dit wordt VMAT (Volumetric-Modulated Arc Therapy) genoemd.

Inclusief het aan- en uitkleden duurt de behandeling gemiddeld vijftien minuten. 

Bijwerkingen

Tijdens en na de behandeling kunnen bijwerkingen ontstaan. Algemene bijwerkingen zoals vermoeidheid en verkleuring van de huid ter plaatse van de bestraling kunnen bij iedereen ontstaan. Deze bijwerkingen treden meestal op na 3 a 4 weken behandeling. Daarnaast kunt u ook plaatselijke bijwerkingen krijgen die afhankelijk zijn van de plaats waar u bestraald wordt. Uw behandelaar bespreekt die bijwerkingen met u tijdens het intakegesprek. Het is per patiënt verschillend hoe op de behandeling gereageerd wordt, dit is van tevoren niet te voorspellen. 

Aan het einde van de behandeling en kort daarna zijn (eventuele) bijwerkingen vaak het sterkst. Dit betekent dat eventuele klachten ook na de behandeling erger kunnen worden. 

Vermoeidheid

Voor het herstel van gezond weefsel en het opruimen van dode cellen heeft uw lichaam extra energie nodig. Daardoor kunt u zich vermoeider voelen dan normaal. 

Voeding

Het is voor de bestraling niet nodig om een speciaal dieet te volgen. Voldoende voeding helpt om in conditie te blijven en de weerstand zo goed mogelijk te houden. Het kan wel zijn dat de eetlust verminderd door de bestraling. Het kan helpen om vaker kleinere hoeveelheden te eten. Daarnaast is het ook belangrijk om voldoende te drinken. Voldoende drinken betekent 1,5 liter per dag, dit zijn ongeveer 10 kopjes of glazen.

Na de behandeling uitklapper, klik om te openen

Na de behandeling

Na de behandeling blijft medische controle nog enige jaren nodig om de effecten van de bestraling te beoordelen. Deze controles vinden (meestal om en om) plaats bij de radiotherapie en bij de verwijzend specialist. Zij houden elkaar en de huisarts op de hoogte van hun resultaten.

Wachttijden uitklapper, klik om te openen

Meer weten uitklapper, klik om te openen

Voor uitgebreide informatie over deze behandeling kunt u de patiëntfolder doornemen.

Lees meer in de patiëntfolder

In het geval dat u of uw kind deze behandeling ondergaat, kunt u onder ‘Afspraken’ in het patiëntportaal Mijn UMC Utrecht praktische informatie over de afspraak vinden.

Naar Mijn UMC Utrecht

Wat hoort er bij deze behandeling

• Polikliniek Radiotherapie

Zorgkosten

Contact uitklapper, klik om te openen

De afdeling is bereikbaar op werkdagen van 8.00 - 17.30 uur.