Hiv-behandeling

Bij de behandeling van een hiv-infectie willen we bereiken dat er zo weinig mogelijk van het virus in het lichaam is. Hierdoor verbetert uw afweer. We gebruiken hiervoor medicijnen die we anti-retrovirale middelen (of hiv-remmers) noemen. U krijgt altijd een combinatie van drie of meer van deze middelen.

Voorbereiding uitklapper, klik om te openen

Voor start behandeling

Uw arts bespreekt met u de start van de behandeling in uw concrete situatie. Van de verpleegkundig specialist krijgt u nog meer informatie over de behandeling en hoe u deze in uw dagelijkse leven in kan passen. Hierna krijgt u de tijd om na te denken of u wilt beginnen met de behandeling: u bepaalt uiteindelijk zelf of u behandeld wilt worden en op welk moment u wilt beginnen.

Bij de beslssing om te starten met de hiv-remmers zijn een aantal factoren van belang:

• de klachten die u hebt door de hiv-infectie
• het aantal CD4-cellen, en de snelheid van de daling hiervan
• uw leeftijd
• andere ziektes die u hebt 
• zwangerschap etc.

Keuze van de behandeling

Er zijn meerdere hiv-remmers beschikbaar. Bij de keuze welke medicijnen het beste bij u passen houden we rekening met onder meer:

• gevoeligheid van het hiv voor bepaalde hiv-remmers. Dit noemen we het resistentieprofiel;
• of het innameschema past bij uw dagelijkse leefpatroon;
• hoe gemakkelijk u zich aan het innamevoorschrift kunt houden, bijvoorbeeld of u rekening kunt houden met inname tijdens/na het eten (dit is voor sommige medicijnen noodzakelijk);
• gebruik van andere (niet-hiv-)medicijnen of andere middelen;
• mogelijke bijwerkingen van medicijnen waar u mee gaat beginnen of die u eerder hebt gehad;
• of u zwanger wilt worden of zwanger bent.

De behandeling van de hiv-infectie duurt (naar huidige inzichten) uw hele leven. Als u stopt met de behandeling met hiv-remmers, gaat het virus zich weer vermenigvuldigen en de nieuwe CD4-cellen beschadigen. Hierdoor zal het aantal CD4-cellen weer dalen en uw afweer verslechteren.

Tijdens de behandeling uitklapper, klik om te openen

Om de aanmaak van het hiv te remmen krijgt u een combinatie van ten minste drie medicijnen voorgeschreven. We behandelen nooit met één of twee remmers. De reden hiervoor is dat bij de aanmaak van de nieuwe hiv-deeltjes makkelijk fouten ontstaan. Er ontstaat altijd een klein aantal virussen welke door deze foutieve aanmaak dusdanig veranderd zijn dat ze ongevoelig (resistent) kunnen zijn tegen één of twee hiv-remmers. Resistent betekent dat de hiv-remmer tegen dat virus niet werkt. De kans dat het nieuw aangemaakte virus resistent is tegen drie hiv-remmers tegelijk is echter nihil. Daarom behandelen we een hiv-infectie altijd met ten minste drie remmers. 

Er worden altijd medicijnen uit tenminste twee verschillende groepen gebruikt. Er bestaan op dit moment zes groepen hiv-remmers. Ze werken allemaal net op een andere manier. U kunt hieronder lezen hoe deze medicijnen heten. We noemen eerst de stofnaam (ook generieke naam genoemd) en dan de merknaam van het medicijn. Dit is de naam die de fabrikant/patenthouder aan het middel geeft. Een medicijn kan dus verschillende namen hebben, maar de werkzame stof is hetzelfde. 

Nucleoside reverse transcriptaseremmers (NRTI’s)

• Tenofovir (Viread®)
• Abacavir (Ziagen®)
• zidovudine, Retrovir®, AZT
• Lamivudine (Epivir® )
• Emtricitabine (Emtriva®)
• Didanosine (Videx®) 

Non-nucleoside reverse transcriptaseremmers (NNRTI’s)

• Efavirenz (Stocrin®,Sustiva®)
• Nevirapine (Viramune®)
• Etravirine (Intelence®)
• Rilpivirine (Edurant®) 

Proteaseremmers (PI’s)

• Atazanavir (Reyataz®)
• Darunavir (Prezista®)Lopinavir/ritonavir (Kaletra®)
• Fosamprenavir (Telzir® )
• Saquinavir (Invirase®)
• Tipranavir (Aptivus®)
• Indinavir (Crixivan®) 

CCR5 remmers

• Celsentri® (maraviroc) Integraseremmer
• Isentress (raltegravir)Tivicay®  (dolutegravir)
• Elvitegravir/cobicistat (bestaat alleen als een onderdeel van een combinatietablet) 

Fusieremmers (entry remmers)

• Fuzeon® (enfuvirtide) (als onderhuidse injectie)

Er bestaan ook de combinatiepillen van twee of drie bovenstaande middelen:

• Combivir® (combinatie van Retrovir® en Epivir®)
• Trizivir® (combinatie van Retrovir®, Epivir® en Ziagen®)
• Kivexa® (combinatie van Epivir® en Ziagen®)
• Truvada® (combinatie van Viread® en Emtriva®)
• Atripla® (combinatie vanTruvada® en Stocrin®).
• Eviplera® (combinatie van Truvada® en Edurant®)  
• Stribild® (combinatie van Truvada®, elvitegravir en cobicistat)
• Triumeq® (combinatie van Kivexa® en Dolutegravir®) 

‘Boosting’ 

Bij de proteaseremmers en soms ook bij andere middelen wordt een lage dosis ritonavir (Norvir®) of cobicistat (Tybost®) voorgeschreven. Deze middelen zorgen ervoor dat het andere middel (b.v. protease- of integraseremmer) veel langzamer in het lichaam wordt afgebroken (hiervoor gebruiken we ook de term ‘boosting’). Hierdoor werkt de medicatie langer en kunt u de pillen in kleinere hoeveelheid en minder vaak innemen.      

Met de hiv-remmers kunnen we de aanmaak van de nieuwe virusdeeltjes remmen. Met deze behandeling willen we bereiken dat er zo weinig mogelijk van het hiv-virus in uw lichaam aanwezig is. Hierdoor verbetert uw afweer. Helaas kunnen we de hiv-infectie met de medicijnen die er nu zijn niet genezen: het virus verdwijnt nooit helemaal uit het lichaam. Ook als we het virus niet meer in uw bloed kunnen vinden, dan zit het toch nog in andere delen en cellen van uw lichaam, bijvoorbeeld in de lymfeklieren. Als de hiv-remmers worden gestopt dan kan het virus zich dus altijd weer gaan vermenigvuldigen.

Monitoring behandeling 

Het doel van de behandeling met de hiv-remmers is om de virusaanmaak te stoppen zodat de afweer kan herstellen. De aanmaak van nieuwe virusdeeltjes wordt beoordeeld door een  viral load te bepalen,  en de afweer door de meting van het aantal CD4-cellen. 

De virale load is het getal dat aangeeft hoeveel virusdeeltjes er in één milliliter bloed zitten. Deze bepaling doen we meestal drie en zes maanden na het begin van de behandeling. Daarna doen we de bepaling nog twee tot viermaal per jaar. 

Het aantal CD4-cellen geeft informatie over de afweer. Hoe meer CD4-cellen er in uw bloed zitten, hoe beter uw afweer is. Als het aantal CD4-cellen boven de 200/mm³ blijft, dan is het risico op opportunistische infecties heel erg klein. Opportunistische infecties zijn infecties die mensen met een goed werkend immuunsysteem, met goede afweer dus, niet zouden krijgen. We meten de CD4-cellen een tot vier keer per jaar afhankelijk van uw situatie. 

Verder kijken we regelmatig in uw bloed of u bijwerkingen hebt van de medicijnen. Hiervoor meten we onder meer:

• het aantal rode en witte bloedcellen, en het aantal bloedplaatjes (zogenoemd bloedbeeld)
• leverwaarden (leverenzymen)
• nierfunctie
• vetgehalte (cholesterol, triglyceriden)
• bloedsuiker 

We doen dit bloedonderzoek omdat er door de combinatietherapie veranderingen in uw bloed kunnen ontstaan. Ook kunnen met deze metingen andere ziekten in het uw lichaam worden opgespoord.

Na de behandeling uitklapper, klik om te openen

HIV-behandeling en het dagelijks leven

Als u met de medicijnen begint terwijl u zich niet ziek voelt, is een kleine kans aanwezig dat  u zich  door de medicijnen  zieker kunt gaan voelen. Dit kan komen door de bijwerkingen van de medicijnen. Dit kan heel vervelend zijn. Gelukkig krijgt niet iedereen last van bijwerkingen. Neem dan altijd snel contact op met uw internist en/of verpleegkundig specialist. Dit kan ook in de nacht of in het weekend.

Ook kunt u het lastig vinden om medicijnen te slikken, omdat het u er iedere dag aan herinnert dat u geïnfecteerd bent met hiv. Met deze veranderde situatie moet u leren omgaan. Hier kan verpleegkundig specialist u in adviseren. Als u het verborgen wilt houden dat u hiv-geïnfecteerd bent, dan kan dit moeilijker worden als u medicijnen gebruikt.

U moet uw medicijnen steeds op dezelfde tijd innemen en dat komt soms niet goed uit. Mensen in uw omgeving kunnen vragen waarom u medicijnen gebruikt. Als u niet wilt dat anderen weten dat u hiv-geïnfecteerd bent, dan wilt u waarschijnlijk ook uw medicijnen niet innemen terwijl iemand anders het kan zien. Kiest u er toch voor om anderen niet te laten weten dat u hiv-geïnfecteerd bent? Dan moet u er een beetje handig in worden om uw medicijnen alsnog op de juiste tijden in te nemen, zonder dat anderen weten dat u hiv-remmers inneemt.

De behandeling van de hiv-infectie heeft alleen beoogd effect als de concentratie van de medicijnen in het bloed – de bloedspiegel – altijd hoog genoeg is. Alleen dan werken de medicijnen goed, is de aanmaak van het virus geremd en kan uw weerstand verbeteren. Verder voorkomt u hiermee dat het virus ongevoelig (resistent) wordt voor de medicijnen. Het is daarom bij de anti-retrovirale behandeling belangrijk dat u de medicijnen altijd inneemt:

• in de voorgeschreven dosering, dus precies zoveel en zo vaak als de arts heeft gezegd
• op dezelfde tijden
• mét of juist zonder eten als dit expliciet is geadviseerd

Dit noemen we therapietrouw.

Ook moet u de medicijnen bewaren zoals dat op de verpakking staat. Let u met name op met extremere temperaturen (te warm of te koud), ook bij het vervoer van de medicatie tijdens naar of van uw vakantiebestemming.

Wat gebeurt er als u uw medicijnen niet zorgvuldig inneemt?

Neemt u de medicijnen niet regelmatig in, of te laat? Of u neemt te weinig? Dan daalt de concentratie van het medicijn in het bloed. Hierdoor kan het virus aan de lagere hoeveelheid van medicijnen in het bloed wennen en de medicijnen werken dan niet meer goed. Dit noemen we hiv-resistentie.
Het virus kan hierdoor ook resistent worden voor medicijnen die lijken op de medicijnen waarvan u te weinig innam. En het virus kan ook resistent worden als u niet alle soorten voorgeschreven medicijnen gebruikt.

Braken

Als u moet braken, is het belangrijk om te weten:

• of u de medicijnen hebt ingenomen terwijl uw maag leeg was, of nadat u hebt gegeten
• hoeveel tijd er zat tussen het innemen van de medicijnen en het braken
• of u in het braaksel restanten van de medicijnen hebt gezien

U kunt het onderstaande doen

Als u de medicijnen op een lege maag hebt ingenomen:

• braken binnen 1 uur na inname: medicijnen opnieuw innemen
• braken langer dan 1 uur na inname: medicijnen niet opnieuw innemen
• braaksel met restanten van medicijnen: medicijnen altijd opnieuw innemen

Als u de medicijnen bij het eten hebt ingenomen:

• braken binnen 3 uur na inname: medicijnen opnieuw innemen
• braken langer dan 3 uur na inname: medicijnen niet opnieuw innemen
• braaksel met restanten van medicijnen: medicijnen altijd opnieuw innemen

Vergeten

Als u ontdekt dat u uw medicatie vergeten bent in te nemen, neem dan uw dosis direct alsnog in. Maar als het alweer tijd is voor uw nieuwe dosis, dan gelden er specifieke adviezen per medicijn. Zie hiervoor de instructie die u van uw verpleegkundig specialist hebt gekregen. Bij twijfel kunt u contact opnemen met verpleegkundig specialist, en buiten kantooruren met de verpleegafdeling via het telefoonnummer 088 - 75 562 24

Zomertijd en wintertijd

Wordt de klok verzet vanwege de zomer- of wintertijd? Neem dan de medicijnen in op de tijden die u gewend bent. U hoeft dus niet te schuiven met uw innametijden.
Dit betekent dat u eenmaal per jaar een uur te vroeg uw medicijnen slikt en eenmaal per jaar een uur te laat. Omdat dit maar twee keer per jaar gebeurt, is het niet erg. Hierdoor zal het virus niet resistent worden.

Ramadan

In de Koran staat dat chronisch zieken vrijstelling krijgen van het vasten. Een hiv-infectie is een chronische ziekte. Als u ondanks deze vrijstelling toch graag wilt meedoen aan de ramadan, vertel dit dan op tijd aan bij een verpleegkundig specialist op de polikliniek infectieziekten.

De verpleegkundig specialist en uw behandelend arts bekijken met u hoe uw gezondheid tijdens het vasten het minst risico loopt en hoe u het innemen van uw medicijnen kunt aanpassen.

Reizen

Als u naar het buitenland gaat, dan wordt misschien uw bagage gecontroleerd. Hierbij kunnen de hiv-remmers gevonden worden. Om te voorkomen dat u hiermee problemen krijgt, kunt u een brief in het Engels meekrijgen, waarin staat dat u een chronische ziekte met een verlaagde afweer hebt waarvoor u deze medicijnen gebruikt. Voor deze brief kunt u terecht bij de secretaresse op de polikliniek.

Neem altijd voldoende medicijnen mee. Verspreid de medicijnen over uw handbagage en andere bagage. Zo voorkomt u dat u zonder medicijnen komt te zitten als uw bagage zoek raakt. U kunt een afspraak maken met de verpleegkundig specialist voor verdere tips en informatie over reizen. Zij kan u ook advies geven over het innameschema bij tijdsverschillen.

Tijdsverschil

Als u reist naar een land in een andere tijdzone, dan kan het lastig zijn om uw medicijnen in te blijven nemen volgens het schema dat u thuis gebruikt. Het is dan gemakkelijker uw medicijnen trouw in te nemen als u dit schema tijdelijk aanpast. Er kunnen zich dan twee situaties voordoen:

• Er is te veel tijd tussen de laatste inname thuis en de eerste inname op uw reisbestemming. De concentratie van de medicijnen in het bloed zakt hierdoor. Om dit te voorkomen moet u een extra dosis van de medicijnen slikken.
• Er is te weinig tijd tussen de laatste inname thuis en de eerste inname op uw reisbestemming. De concentratie van de medicijnen is hierdoor extra hoog. In deze situatie kunt u meer last krijgen van de bijwerkingen van de medicijnen.

Neem contact op met uw verpleegkundig specialist als u reisplannen hebt gemaakt. Zij kan u adviseren hoe u de medicijnen moet innemen. Ook kan de verpleegkundig specialist een tijdelijk innameschema voor u maken (het reisschema).

Op de website van de Hiv Vereniging staat meer informatie over Wijs op reis met hiv en medicatie.

Mogelijke bijwerkingen

Hiv-remmers geven tegenwoordig meestal niet veel bijwerkingen. Hierdoor kunt u in verreweg de meeste  gevallen leven zoals u gewend was voordat u met deze behandeling begon.

• U kunt na korte tijd last krijgen van bijwerkingen, dus in de eerste dagen of weken nadat u bent begonnen. Maar dit kan ook gebeuren na een paar maanden of jaren. 
• De bijwerkingen kunnen verschillen per medicijn en per persoon. Het kan dus gebeuren dat de ene patiënt vrijwel geen bijwerkingen heeft bij een bepaald middel, terwijl de andere patiënt er wel klachten door krijgt.
• Sommige bijwerkingen kunt u zelf zien of voelen, maar er zijn ook bijwerkingen die we alleen kunnen vinden door uw bloed te onderzoeken.

Als we kiezen welke hiv-remmers u krijgt, dan houden we ook rekening met de mogelijke bijwerkingen. Uw behandelend arts bespreekt deze van tevoren met u. Als u met de behandeling begint, dan geven wij informatie over de mogelijke bijwerkingen van de medicijnen.

Bijwerkingen die u kunt krijgen in de eerste dagen of weken

• misselijkheid
• braken
• diarree
• hoofdpijn
• vermoeidheid
• afwijkingen bij het bloedonderzoek: nierfunctiestoornis, afwijkende leverwaarden, bloedarmoede

Deze bijwerkingen worden meestal in de eerste zes weken minder.

Bijwerkingen die u na een paar weken, maanden of jaren kunt krijgen:

• vermoeidheid
• minder trek in eten
• afwijkingen bij het bloedonderzoek, zoals verhoogd cholesterol, nierfunctiestoornis, afwijkende leverwaarden, bloedarmoede en afwijkende vetwaarden (dislipidemie)
• suikerziekte
• lipodystrofie: Een verzamelnaam voor vetatrofie en vetaccumulatie (veranderde vetverdeling in het lichaam).
• zenuwpijnen aan handen of voeten (polyneuropathie).

Lipoatrofie  kan worden veroorzaakt door Retrovir (AZT) en Zerit. Omdat we deze medicijnen niet meer zo vaak voorschrijven, komen deze bijwerkingen ook niet zo vaak meer voor. Meer over Lipodystrofie,, staat op de website van de Hiv Vereniging Nederland: www.hivnet.org.

Polyneuropathie  kan worden veroorzaakt door Videx®, Hivid® en Zerit®. Omdat we deze medicijnen praktisch niet meer  voorschrijven, komen deze bijwerkingen ook niet vaak meer voor.

Dit zijn de bijwerkingen die het meest voorkomen. In de bijsluiters van de medicijnen staat precies welke bijwerkingen bij dat medicijn voorkomen.

Wachttijden uitklapper, klik om te openen

Meer weten uitklapper, klik om te openen

In het geval dat u of uw kind deze behandeling ondergaat, kunt u onder ‘Afspraken’ in het patiëntportaal Mijn UMC Utrecht praktische informatie over de afspraak vinden.

Naar Mijn UMC Utrecht

Wat hoort er bij deze behandeling

• Polikliniek Infectieziekten

Zorgkosten

Contact uitklapper, klik om te openen

De polikliniek is op werkdagen bereikbaar van 08.00 - 17.00 uur