In de rubriek Feit of Fabel onderzoeken we steeds een aanname uit het dagelijks leven op het gebied van zorg of gezondheid. Deze keer: verkleuring van vingers of tenen door kou is een onschuldige kwaal.

Koude handen en voeten, het hoort een beetje bij de winter zal je denken. Iedereen heeft er wel eens last van, al lijkt het soms alsof vrouwen er meer last van hebben dan mannen. “Er wordt gezegd dat dit komt doordat vrouwen gemiddeld een lagere bloeddruk hebben dan mannen, er sneller vaatvernauwing in de uiteinden van vingers en tenen optreedt bij vrouwen en dat ze een dunnere huid hebben waardoor ze minder goed warmte kunnen vasthouden”, legt Bo de Klerk uit. Bo is AIOS reumatologie. Ze vervolgt: “Daarnaast zouden vrouwen meer warmte vasthouden rondom hun vitale en vrouwelijke organen (eierstokken, baarmoeder, hart) en spelen hormonen zoals altijd een rol.”

Koude handen, of meer aan de hand?

Volgens Bo kunnen je vingers niet alleen koud aanvoelen, maar ook flink verkleuren. Wanneer je vingers of tenen wit of blauw zien, past dit bij het fenomeen van Raynaud.” Het fenomeen van Raynaud is een vaataandoening waarbij de bloedtoevoer naar je vingers of tenen tijdelijk stopt. Dit zorgt ervoor dat je vingers of tenen gevoelloos raken en verkleuren. Julia Spierings is reumatoloog en ziet veel patiënten met het fenomeen van Raynaud. Ze legt uit hoe het fenomeen werkt: “Het komt in aanvallen. Bloedvaatjes verkrampen, waardoor de bloedvoorziening tijdelijk afgesloten wordt. Je krijgt dan eerst witte, dan blauwe en daarna rode vingers, waarbij je een doof gevoel, pijn en soms tintelingen ervaart.” Het fenomeen van Raynaud treedt vooral op bij kou, temperatuurswisselingen of bij stress. Maar in ernstige gevallen ontstaan de klachten spontaan.

Vaker bij vrouwen

Volgens Julia komt het fenomeen van Raynaud bij veel mensen voor, en is het meestal onschuldig. “Maar bij 10% van deze mensen zien we dat zij een onderliggende ziekte hebben.” Ze legt uit dat het dan om reumatische ziektes, vaatproblemen of een ontregelde schildklier kan gaan. Het fenomeen komt drie tot vijf keer vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. “Het wordt vaak afgedaan als iets ‘normaals’, dat vrouwen vaker koude handen en voeten hebben dan mannen”, licht Julia toe. Dat is in veel gevallen ook wel zo, maar ze ziet ook dat het door die veronderstelling lang duurt voordat vrouwen met het fenomeen van Raynaud daadwerkelijk gediagnosticeerd worden. Belangrijker nog, het duurt daardoor mogelijk ook langer tot de diagnose van een onderliggende (reumatische) ziekte gesteld wordt, en dit kan schadelijk zijn.

Zorgen?

Volgens Julia is het niet nodig om je gelijk veel zorgen te maken wanneer je koude handen of voeten hebt, maar is het wel goed om naar de huisarts te gaan wanneer je denkt dat je het fenomeen van Raynaud hebt en daar veel last van hebt. Zeker als er andere klachten zijn, zoals spontaan ontstane wondjes aan de vingertoppen of zwelling van de vingers. Twijfel jij of je het fenomeen van Raynaud hebt, en of er misschien een onderliggende oorzaak is? Doe dan eerst de zelftest. Wanneer de resultaten uit deze zelftest positief zijn, raadt Julia je aan om naar de huisarts te gaan. Deze kan beoordelen of er andere klachten zijn die wijzen op een onderliggende ziekte en of het nodig is om je te verwijzen naar het Raynaud spreekuur.

Handschoenen met zilverdraad

Wanneer je het fenomeen van Raynaud hebt, zijn er verschillende manieren om die verkramping van je bloedvaten te voorkomen. “We beginnen altijd met adviezen”, legt Julia uit. “Als je rookt, is het belangrijk om daarmee te stoppen. Zorg er daarnaast voor dat blootstelling aan kou minimaal is. Niet zonder handschoenen de deur uit bijvoorbeeld.” Ook bestaan er speciale sokken en handschoenen met zilverdraad, die warmte daardoor beter vasthouden. Julia: “Als het je dagelijkse leven ernstig verstoort, zijn er zelfs verwarmde toetsenborden en muizen die men kan gebruiken om te kunnen blijven werken zonder al te veel klachten.” Volgens Julia heeft de grootste groep mensen er niet zo veel last van dat deze maatregelen nodig zijn. “Maar zeker wanneer er een onderliggende ziekte is, kun je erg beperkt worden in je dagelijkse leven.”

Wanneer je vingers of tenen verkleuren door kou hoeft dit in de meeste gevallen dus niets te betekenen, maar in enkele gevallen wordt dit veroorzaakt door een onderliggende kwaal. De stelling ‘verkleuring van vingers of tenen door kou is een onschuldige kwaal’ is dus – met enige nuance – een…