Uitzaaiingen van huidkanker beter voorspellen

Bij ongeveer 80% van de patiënten met melanoom die een operatie aan de lymfeklieren krijgt, blijken de lymfeklieren geen uitzaaiingen te bevatten. UMC Utrecht-onderzoeker en dermatoloog Mary-Ann el Sharouni ontwikkelde een nieuw voorspelmodel dat een betere inschatting geeft of het melanoom gaat uitzaaien naar de lymfeklieren. Gisteren promoveerde ze cum laude aan de Universiteit Utrecht.

Ieder jaar krijgen zo’n 7.000 mensen in Nederland te horen dat ze een melanoom hebben. Melanoom is een vorm van huidkanker die heel agressief kan zijn: dan zaaien de kankercellen snel uit naar andere delen van het lichaam. Als er uitzaaiingen zijn, is de kans kleiner dat iemand van melanoom geneest. De kankercellen zaaien meestal als eerste uit naar de lymfeklieren in de buurt van het melanoom. 

Uitzaaiingen in de buurt van de tumor opsporen met een lymfeklieroperatie

Met een lymfeklieroperatie kan een arts onderzoeken of er in die lymfeklieren uitzaaiingen zitten. Dit is een operatie onder narcose en is alleen nodig als er een risico is op uitzaaiingen van het melanoom naar andere delen van het lichaam. 

Artsen schatten dit risico nu in door te kijken naar de dikte van het melanoom en of de tumor zweervorming heeft. Als het melanoom dikker is dan 0.8 millimeter, of er is zweervorming (een soort wondjes op de tumor), dan raadt de arts de lymfeklieroperatie aan. 

Het huidige advies voor de lymfeklieroperatie is niet nauwkeurig

Op dit moment is deze aanbeveling echter niet zo accuraat. Bij ongeveer 80% van de patiënten waarbij de arts de operatie voorstelt, blijken er in de lymfeklieren geen uitgezaaide kankercellen te zitten. 

“Deze patiënten krijgen dus eigenlijk een extra operatie onder volledige narcose terwijl dat niet nodig was geweest,” licht Mary-Ann toe. “Als we geen uitzaaiingen vinden, behandelen we alleen het melanoom zelf. Zijn er wel uitzaaiingen in de lymfeklier, dan wordt de patiënt doorverwezen naar de oncoloog voor verdere behandeling. Het zou enorm helpen als we van tevoren beter kunnen inschatten welke patiënten een hoge kans hebben op uitzaaiingen in de lymfeklier.”

Een beter voorspelmodel voor de lymfeklieroperatie bij melanoom

In haar promotieonderzoek aan het UMC Utrecht stelde Mary-Ann zich daarom als doel deze voorspelling te verbeteren. In haar proefschrift staat een nieuw model uitgewerkt waarmee artsen meer precies kunnen voorspellen of de lymfeklier in de buurt van de tumor uitzaaiingen bevat. “Met dit nieuwe model kunnen we nauwkeuriger voorspellen of het melanoom gaat uitzaaien. En dus of de lymfeklieroperatie echt nodig is,” aldus Mary-Ann.

Voor dit nieuwe model gebruikte ze gegevens van de patiënt en van de tumor uit de onderzoeken die standaard plaatsvinden om tot de diagnose melanoom te komen. Mary-Ann: “Zorgverleners kunnen de gegevens die al standaard beschikbaar zijn slimmer gebruiken. Ze hoeven er geen extra medische handelingen voor te doen. Voor de patiënt is er dus ook geen extra belasting. Het model staat online en is voor iedereen vrij beschikbaar.”

Naast de dikte van het melanoom en zweervorming, gebruikt dit model de volgende gegevens:

• De leeftijd van de patiënt
• Het soort melanoom (er zijn een aantal verschillende subtypen)
• Hoe snel de kankercellen delen
• Of de tumor is ingegroeid in nabijgelegen bloedvaten en lymfevaten

Het nieuwe voorspelmodel in de praktijk

“Graag wil ik mijn collega’s stimuleren om de gegevens van patiënt en tumor zo optimaal mogelijk te benutten in dit model, om zo het risico op uitzaaiingen zo nauwkeurig mogelijk te kunnen voorspellen. Zo kunnen artsen samen met hun patiënten samen beslissen of de lymfeklieroperatie nodig is, of niet,” vat Mary-Ann samen. “Dit soort voorspellingen leiden tot een meer gepersonaliseerde aanpak in de behandeling van kanker. Op landelijk niveau lopen gesprekken of dit voorspelmodel in de toekomst onderdeel kan uitmaken van de landelijke behandelrichtlijn voor melanoom.”

Meer informatie over dit promotieonderzoek

Mary-Ann el Sharouni promoveerde op dinsdag 25 januari 2022 cum laude aan de Faculteit Geneeskunde van de Universiteit Utrecht. Haar promotoren zijn prof. Paul van Diest en prof. Carla van Gils en haar co-promotoren zijn dr. Vigfús Sigurdsson en dr. Arjen Witkamp. Het proefschrift is getiteld: Prediction in cutaneous melanomas: a multicontinental approach. Mary-Ann werkte samen met Melanoma Institute in Australië.