Bij ouderen die meer dan één aandoening hebben, beschermt het tuberculosevaccin, of BCG-vaccin, niet tegen corona. Dit blijkt uit de BCG-PRIME-studie in 20 Nederlandse ziekenhuizen onder leiding van het UMC Utrecht, die aan het begin van de coronapandemie van start ging. Na eerste uitkomsten in 2021, zijn de volledige resultaten van de studie deze week gepubliceerd in het vakblad 'Clinical Microbiology and Infection'.

In het begin van de coronapandemie hadden we overal in de wereld grote behoefte aan een vaccin dat ons kon beschermen tegen corona. Vooral voor oudere mensen met meer dan één aandoening, want juist deze mensen bleken ernstig ziek te kunnen worden door corona. Een vaccin tegen tuberculose, het Bacillus Calmette-Guérin (BCG)-vaccin, bestond toen al en was het meest toegediende vaccin ter wereld. Daarom werd van het BCG-vaccin in die beginperiode onderzocht of het ook zou helpen tegen ernstige corona, wat net als tuberculose een luchtweginfectie is. Dit BCG-vaccin had in enkele kleine studies al laten zien dat het deze ouderen mogelijk kan beschermen tegen – met name virale - luchtweginfecties.

Geen bescherming door BCG-vaccin

Het onderzoek kreeg de naam BCG-PRIME studie en werd vanaf september 2020 uitgevoerd door 20 Nederlandse ziekenhuizen, waaronder alle UMC’s en de Santeon topklinische ziekenhuizen, met hulp van een subsidie van € 8.5 miljoen van ZonMW. Arts-onderzoeker en eerste auteur van het artikel Eva Koekenbier van het UMC Utrecht legt uit: “Onze studie liet zien dat ziekteverschijnselen als gevolg van COVID-19 even vaak voor kwamen bij ouderen met meerdere aandoeningen, die het BCG-vaccin hadden gekregen (129 van de 3,058 deelnemers) als bij degenen die een placebo hadden ontvangen (115 van de 3,054 deelnemers). Ook vonden we geen verschil tussen de twee groepen in het aantal ziekenhuisopnames door COVID-19, het aantal luchtweginfecties waarvoor medische behandeling nodig was, het aantal ernstige bijwerkingen en sterfte.”

Arts-onderzoeker Eva Koekenbier vaccineert een deelnemer aan de BCG-PRIME studie. Hugo de Jonge, destijds minister van VWS, kijkt toe (UMC Utrecht, december 2020).

Wel belangrijk voorbeeld voor toekomst

Onderzoeksleider en hoogleraar medische microbiologie Marc Bonten van het UMC Utrecht voegt toe: “Ondanks dat de uitkomst van onze studie tegenviel, kunnen we trots zijn op het feit dat we het onderzoek – het grootste tot nu toe over dit onderwerp - in zeer korte tijd en onder grote druk succesvol hebben kunnen opzetten en uitvoeren. Al na vier maanden konden we op basis van een voorlopige analyse concluderen dat er geen groot beschermend effect was. Voor toekomstige studies is dit zeker van belang.” Dit onderzoek is daarmee een belangrijk voorbeeld voor de toekomst, omdat de infrastructuur voor klinische studies binnen de UMC’s, de SANTEON ziekenhuizen en een aantal andere ziekenhuizen goed gebruikt werd om snel te kunnen opschalen. Met zulke samenwerking kunnen ook in de toekomst snel nieuwe vaccins getest worden in wetenschappelijk onderzoek.