REBEL-V studie naar verpleegkundig leiderschap
Met het programma Toekomstbestendige Verpleegkunde, wil het UMC Utrecht verpleegkundigen aantrekken en behouden voor de zorg van de toekomst. Een van de thema’s van dit programma is ‘wetenschap en innovatie’. Eline de Kok, verpleegkundige op de longafdeling van het UMC Utrecht, vertelt over haar promotieonderzoek rebels verpleegkundig leiderschap: de REBEL-V studie.
Wat voor onderzoek doe je?
“Ik doe – naast mijn werk als verpleegkundige op de longafdeling en adviseur bij V&VN - onderzoek naar rebels verpleegkundig leiderschap. REBEL-V staat voor Rebelse Excellente Bevlogen Energieke Leiders in de Verpleegkunde. De studie heeft tot doel om meer inzicht te krijgen in het rebelse leiderschap van verpleegkundigen. Dit onderwerp triggerde mij toen ik voorzitter was van de VAR, de Verpleegkundige Adviesraad van het UMC Utrecht. Verpleegkundigen moesten meer ‘leiderschap’ tonen. Maar wat was dat dan? Veel verpleegkundigen dachten dat je dan een kartrekker moest zijn. Maar een rebels verpleegkundig leider is iemand die kritisch reflecteert op de dagelijkse werkzaamheden, samenwerkt, kennis en ideeën verzamelt/deelt en duurzame veranderingen in gang zet.”
Wat maakt het dan rebels? ‘Rebelse’ verpleegkundigen zijn niet altijd zichtbaar voor de organisatie. In hun werkpraktijken lopen ze tegen problemen of onhandigheden aan, stellen kritische vragen en maken met trots voor hun vak het verschil. In het belang van de patiënt houden ze zich niet altijd aan de vaste structuur en processen. Deze vorm van leiderschap is vaak onzichtbaar en onder de radar, omdat verpleegkundigen niet beperkt willen worden in hun handelen. “Het zijn vaak verpleegkundigen die positief afwijken, het goede willen doen en daarmee vooruitgang willen bieden.”
Wat hebben verpleegkundigen hieraan in de dagelijkse praktijk?
“Dat verpleegkundigen zien wat verpleegkundig leiderschap is en dat zij dat ook herkennen. Dat zij zich verder ontwikkelen, experimenteren, creatief zijn en blijven innoveren. Altijd in vrijheid en vertrouwen: twee hele belangrijke randvoorwaarden, het geeft hen autonomie. En dat verpleegkundigen herkennen en laten zien aan de organisatie dat niet alles in systemen en protocollen – die ons soms belemmeren in het dagelijks werk - te gieten is.
Een mooi voorbeeld van rebels verpleegkundig leiderschap
Een verpleegkundige op een afdeling heeft te maken met patiënten die soms maar een halve liter per dag mogen drinken. Omdat er alleen glazen van 200 milliliter zijn en de voedingsassistent zich strikt aan de regels houdt, krijgen die patiënten maar twee keer op een dag drinken aangeboden. De verpleegkundige ziet dat dit beter kan en gaat in gesprek met de voedingsassistent. Ze besluit uiteindelijk zelf kleinere glazen te kopen en een proef te starten naar de beleving van de patiënten en de werkwijze van de voedingsassistent. De patiënten en voedingsassistent reageren positief. Daarna gaat de verpleegkundige het gesprek aan met de leiding en de organisatie. Nu zitten er andere glazen in het assortiment, anders was dat niet gelukt. Denk soms buiten de kaders!
Ik hoop dat de twee werelden, die van het systeem en protocollen en die van de dagelijkse praktijk, steeds meer samen komen. Systemen, procedures en protocollen sluiten dan beter aan bij de ideale die verpleegkundigen willen nastreven. En wil je verpleegkundigen behouden en hun werkplezier vergroten, dan is het belangrijk om hen op waarde te schatten.”
Wat merken patiënten hier dus van?
“De kwaliteit van zorg verbetert. Patiënten krijgen niet vanzelfsprekend standaard zorg, maar zorg die bij hem of haar past. Het gaat hierbij om de menselijke maat, zodat de patiënt op het juiste moment, op de juiste plek en van de juiste persoon goede zorg krijgt. Het gaat niet meer vanuit de ‘ik/organisatie-focus’, maar echt vanuit de patiënt.”
Wat zie jij als meerwaarde van het combineren van onderzoek met je werk in de zorg?
“Ik vind het fantastisch om mijn werk als verpleegkundige te combineren met onderzoek naar de verpleegkundige beroepsgroep en de patiëntenzorg. Ik draag er aan bij dat er meer inzicht komt in onze werkpraktijken en collega’s daardoor zich ook verder kunnen ontwikkelen. Ik denk dat elke verpleegkundige goede zorg wil leveren, maar zich ook wil en kan ontwikkelen. Verpleegkundig onderzoek is van meerwaarde hier bij.”
Waarom is volgens jou onderzoek en innovatie belangrijk voor het verpleegkundig vak?
“Als een patiënt blij is door iets wat ik heb gedaan, dan ga ik ook blij naar huis. En ook als ik het werk voor collega’s makkelijker heb gemaakt door me te laten horen en ‘rebels’ te zijn, dan brengt dat mij ook positiviteit.”
Wat heb je nodig om goed onderzoek te kunnen doen? Wat heeft het mogelijk gemaakt om goed onderzoek te kunnen doen?
“Je moet in jezelf en in het onderzoek geloven. Maak het verschil en laat je niet weerhouden door geldstromen. Als je zelf enthousiast bent, en je hebt mensen om je heen die hetzelfde doel nastreven, dan lukt het. Dat doet een rebel: niet de ik-focus, maar een missie-focus: wat wil je bereiken? Houd dat voor ogen. Investeer in jezelf, schroom niet om onderzoek te doen, toon lef en pluk later de vruchten!”
Wil je meer weten over het onderzoek: beluister dan ook eens 1 van de podcasts waarin Eline spreekt over haar onderzoek
