Hester den Ruijter, hoogleraar hart- en vaatziekten bij vrouwen in het UMC Utrecht, heeft samen met Mete Civilek (University of Virginia) een Leducq beurs van 7,5 miljoen euro ontvangen van de Leducq foundation. De beurs is toegekend aan het consortium  voor onderzoek naar sekseverschillen in slagaderverkalking. Hester is EU-coördinator van dit internationale netwerk.

Hart- en vaatziekten veroorzaken 51% van de sterfgevallen bij vrouwen, tegenover 42% van de sterfgevallen bij mannen in Europa. Hartinfarcten worden bij vrouwen vaker gemist dan bij mannen. Dat komt door een kennisachterstand bij vrouwen met hart- en vaatziekten die veroorzaakt is doordat er jarenlang weinig vrouwen zijn bestudeerd in wetenschappelijk onderzoek. Een belangrijk verschil tussen vrouwen en mannen is dat een hartinfarct bij vrouwen vaker veroorzaakt wordt door stabiele plaques, terwijl bij mannen vaker instabiele plaques de oorzaak zijn van een hartinfarct. Partners in het Leducq netwerk hebben belangrijke stappen gezet om deze man-vrouw verschillen in slagaderverkalking te verklaren en begrijpen.

Den Ruijter: “We hebben belangrijke verschillen gezien tussen vrouwen en mannen in hoe het DNA wordt afgelezen in vaatwandweefsel. Onze Leducq partners hebben laten zien dat geslachtshormonen en chromosomen bij vrouwen en mannen van invloed zijn op de ernst van slagaderverkalking. Het is vooral interessant dat we bij vrouwen andere mechanismen van vaatverkalking hebben ontdekt. Daarmee denken we een volgende stap te kunnen zetten richting een nieuwe therapie voor vrouwen. Dat kan alleen als we samenwerken, en ik ben enorm blij dat we de komende 5 jaar internationaal en gezamenlijk aan de slag kunnen.”

Aanknopingspunten voor nieuwe medicatie

De komende 5 jaar gaan de AtheroGEN partners gebruik maken van internationale grote datasets om verder onderzoek te doen naar hoe genen zich gedragen bij vrouwen. Daarnaast proberen ze te ontrafelen welke genen belangrijke aanknopingspunten kunnen zijn voor nieuwe medicatie. In het onderzoek wordt niet alleen gekeken naar hart- en bloedvaten op weefselniveau, maar ook op celniveau en in de cellen. Den Ruijter: “Inmiddels weten we dat het endotheel, het laagje cellen aan de binnenkant van hart- en bloedvaten, een belangrijke rol speelt bij het ontstaan van hartinfarcten bij vrouwen. Daarom wordt er tegelijkertijd gewerkt aan een techniek om gevoelig endotheel bij vrouwen te beschermen. Dit project is een belangrijke stap om de kennisachterstand over vrouwen met hart- en vaatziekten in te halen, en nieuwe aangrijpingspunten te vinden voor gerichte behandeling.”

Leducq foundation

De Leducq foundation is een internationale liefdadigheidsorganisatie die onderzoek in samenwerkingsverband financiert op het gebied van hart- en vaatziekten en beroerte. Door wetenschappelijke allianties te smeden die nationale grenzen overschrijden, hopen zij innovatie in cardiovasculair en beroerteonderzoek te bevorderen. Voor 2022 heeft de Stichting Leducq Transatlantic Networks of Excellence Program subsidies toegekend aan in totaal 4 netwerken van onderzoekers die samenwerken op het gebied van hart- en vaatziekten en neurovasculaire aandoeningen.

Het AtheroGEN Network bestaat uit 7 partners en Hester den Ruijter is de EU-coördinator van het internationale netwerk. Andere leden zijn: Mete Civilek, Universiteit van Virginia (VS)( VS-coördinator), Jeanette Erdmann, Universiteit van Lübeck (Duitsland), Karen Reue, Universiteit van Californië (VS), Ulf Landmesser, Charité - Universitätsmedizin Berlin (Duitsland), Lola Eniola-Adefeso, Universiteit van Michigan (VS) en Johan Björkegren, Karolinska Institutet (Zweden).