Oratie Titia Lely: Onder hoge druk
“Een hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap? Dan is het verstandig om na de zwangerschap jaarlijks de bloeddruk bij deze vrouwen te blijven meten”, betoogde Titia Lely. Titia is hoogleraar vasculaire aandoeningen van moeder en kind en zij zet zich in om de zorg te verbeteren voor zwangere vrouwen met een onderliggende ziekte. Bijvoorbeeld voor vrouwen met een nierziekte. Zij hebben een grotere kans op complicaties zoals hoge bloeddruk, pre-eclampsie en vroeggeboorte. Op 6 november hield zij haar oratie.
Vroeger werd vrouwen met ernstige ziekten vaak afgeraden om zwanger te worden. Vooral als ze een nierziekte hadden, werd dat vaak gezien als een onmogelijke combinatie. Maar nu zeggen gynaecologen en nefrologen dat het niet onmogelijk is. Het heeft echter wel risico’s op korte en lange termijn voor zowel de vrouw als de baby. Wetenschappelijk onderzoek is van belang voor deze vrouwen, om goed geïnformeerd een keuze te kunnen maken of ze zwanger willen worden. De polikliniek nierziekten en zwangerschap binnen het UMC Utrecht begeleid jaarlijks ongeveer tachtig vrouwen met een nierziekte. Van alle zwangere vrouwen in Nederland krijgt 10% te maken met een vasculaire aandoening, jaarlijks treft het zo’n 17.000 vrouwen.
Titia: “Bij twee procent van deze zwangere vrouwen is er naast de hoge bloeddruk ook eiwitverlies in de urine of orgaandysfunctie, dan spreek je van zwangerschapsvergiftiging. Hoewel de oorzaak hiervan niet volledig duidelijk is, weten we wel dat de placenta een centrale rol speelt. We weten ook dat bij vrouwen met pre-eclampsie vaak sprake is van een verstoorde balans in de groeifactoren van de bloedvaten.” In Nederland wordt 7 tot 8 procent van alle baby's te vroeg geboren. Zwangeren met een onderliggende ziekte lopen een verhoogd risico dat hun baby voor de uitgerekende datum wordt geboren. Ongeveer de helft van de vroeggeboorten wordt veroorzaakt door een vasculaire aandoening.
Titia Lely en haar team willen therapieën ontwikkelen voor deze zwangerschapsaandoeningen, zonder dat het voor bijwerkingen bij de baby zorgt. Titia: “Ik werk met ons team aan behandelingen voor de placenta met nanodeeltjes. Dit zijn kleine deeltjes die gemakkelijk door weefsels bewegen en medicijnen naar specifieke plekken kunnen brengen. Het is cruciaal dat deze deeltjes bij het juiste celtype aankomen. We willen ons richten op trofoblastcellen in de placenta, omdat deze uit verschillende celtypes bestaat. In de toekomst willen we gentherapie aan de nanodeeltjes toevoegen om gerichter in te grijpen bij vaatproblemen tijdens pre-eclampsie. Een grote uitdaging is ervoor te zorgen dat de gentherapie precies in de juiste cellen terechtkomt."
Het is al wel gelukt om een chirurgisch model voor zwangerschapshypertensie (hoge bloeddruk) en groeivertraging op te zetten, in het divisie laboratorium, in samenwerking met onderzoekers Freek Hoebeek en Cora Nijboer. “Dit diermodel wordt gebruikt om de effecten op orgaanontwikkeling te bestuderen”, zegt Titia. “Zowel op de korte als op de lange termijn, en om therapieën te evalueren tijdens en na de zwangerschap.”
Met haar achtergrond in zowel de nefrologie als in obstetrie is Titia Lely in staat om de interacties tussen de nieren, het vaatstelsel en de zwangerschap te begrijpen, en zij weet als geen ander ook hoe deze systemen elkaar beïnvloeden. “Om nieuwe therapieën goed te ontwikkelen, is een combinatie van preklinische modellen, placenta-perfusieonderzoek, beperkte dierstudies en modellen die de dosering van een nieuwe therapie inschatten essentieel”, aldus Titia. “Een brede samenwerking tussen farmacie en universitaire centra is nodig. Samenwerkingsverbanden zijn nodig om therapieontwikkeling stapsgewijs uit te voeren. Zo’n gestructureerde benadering voor therapieontwikkeling in de zwangerschap is er nog niet, er is dus nog een wereld te winnen.”
