Kanker is een van de grootste gezondheidsuitdagingen van onze tijd. Nog altijd lukt het niet om alle kankerpatiënten een effectieve behandeling te geven. Oncode Accelerator wil daar nu verandering in brengen. Binnen dit samenwerkingsverband werken vanaf vandaag meer dan 30 publieke en private partners samen, waaronder UMC Utrecht. Doel: patiënten sneller baat laten hebben van nieuwe kankertherapieën. 

Read the English version

Het ontdekken, ontwikkelen en op de markt brengen van een nieuw geneesmiddel duurt lang, is erg risicovol en kost veel geld. Daarnaast blijkt in de praktijk dat een nieuwe behandeling vaak slechts effectief is bij een deel van de patiënten.  

Oncode Accelerator wil dit probleem aanpakken door wetenschappelijk onderzoek naar kankermedicijnen sneller te verbinden met de klinische praktijk. Oftewel: door de patiënt eerder te betrekken bij de ontwikkeling van nieuwe kankertherapieën wordt het proces verbeterd en versneld. 

Om dat doel te bereiken, slaan nu dus meer dan 30 publieke en private partners de handen ineen. Binnen Oncode Accelerator is UMC Utrecht een van de zes coördinerende partners, die een deel van het onderzoek coördineren. De kankeronderzoekers van UMC Utrecht gaan zich met name richten op de zogeheten patiëntcohorten, biologics en cel- & gentherapie.  

Wat doet Oncode Accelerator? 

Friso Smit, co-executive director van Oncode Accelerator, vertelt: “In deze vroege, preklinische fase van ontwikkeling willen we de patiënt centraal stellen. Dat doen we via drie innovatieplatforms: goed gedefinieerde patiëntpopulaties, organoïden (gekweekte mini-tumoren – red.) en voorspellende modellen op basis van kunstmatige intelligentie.”  
 
Verder brengt Oncode Accelerator, door publieke en private partijen te verbinden, bestaande expertise in Nederland bij elkaar op het gebied van vier type kankertherapieën: kleine moleculen, therapeutische antilichamen, cel- en gentherapieën en therapeutische vaccins.  

“Door de drie innovatieplatforms als het ware te verweven in deze bestaande infrastructuur van kankertherapieën, denken we veel eerder en beter te kunnen voorspellen welke patiënt baat heeft bij een nieuwe behandeling”, zegt Miriam Koopman, internist-oncoloog en hoogleraar medische oncologie bij het UMC Utrecht.  

Patiëntpopulaties onder de loep 

Miriam heeft de leiding over het platform dat zich concentreert op het goed definiëren van patiëntpopulaties, de zogeheten cohorten. Weefsel en overige gegevens van behandelde patiënten worden binnen zo’n cohort (met toestemming van de patiënten) verzameld, bijgehouden en geanalyseerd.  

“In het UMC Utrecht hebben we veel onderzoekservaring met gegevens en materiaal uit patiëntcohorten om preklinische, translationele en klinische vragen te beantwoorden. Ons doel daarbij is om te leren van iedere patiënt om zo de resultaten voor de volgende patiënt te verbeteren. Door de gegevens en weefsels van patiënten binnen Oncode Accelerator al in de preklinische ontwikkeling van nieuwe medicijnen te gebruiken, verwachten we dat de kans veel groter is dat een middel effectief is. De cohortstructuur zal daarnaast bijdragen aan het slimmer en effectiever uitvoeren van vroeg-klinische studies. Dat willen we bereiken door een landelijk platform neer te zetten. Daarbinnen kunnen adaptieve studies (onderzoek dat tijdens de uitvoering wijzigingen toestaat – red.) worden gedaan in samenwerking met de experts van het Julius Centrum van UMC Utrecht”, verduidelijkt Miriam.  

Door het preklinische ontwikkelproces op deze manier te verbinden met de klinische praktijk, vergroot Oncode Accelerator de kans dat kandidaat-geneesmiddelen in grootschalige klinische studies hun waarde bewijzen.   

Antilichamen aan het werk 

Naast het cohortenplatform, coördineert UMC Utrecht ook het werkconsortium dat zich richt op therapeutische antilichamen, oftewel biologics. Dat zijn therapieën die het immuunsysteem van je lichaam gebruiken of extra activeren om kanker op te ruimen of bijwerkingen van behandelingen te verminderen. 

Jeanette Leusen, associate professor en hoofd van de immunotherapiegroep en de UMAB-faciliteit van het UMC Utrecht: “Therapeutische antilichamen hebben de afgelopen jaren een enorme vlucht genomen. Dat komt vooral door de toepassing van de zogenoemde ‘checkpointremmers’, waardoor afweercellen worden gereactiveerd om kankercellen te herkennen en op te ruimen. Wij hebben ruime expertise in het maken van nieuwe antilichamen bij de UMAB-faciliteit, met name in het direct herkennen en elimineren van tumoren. Met de implementatie van de unieke platformen van Oncode Accelerator kunnen we dit nu nog sneller en effectiever bereiken.” 

Op cel- en genniveau 

Binnen Oncode Accelerator speelt UMC Utrecht, tot slot, een prominente rol bij het onderzoek naar cel- en gentherapieën. Daarbij worden genen en cellen bestudeerd en gemanipuleerd om nieuwe medicijnen te ontwikkelen. 

Jürgen Kuball, internist en hoogleraar hematologie aan het UMC Utrecht: “Het UMC Utrecht heeft veel kennis over de ontwikkeling van vroeg-klinische studies met nieuwe levende geneesmiddelen, die kanker als stofwisselingsziekte zien. Hierdoor hebben wij veel levende medicijnen al in de maak, maar we kunnen ook in unieke 3D-modellen sneller testen wat de meeste kans op slagen in klinische studies geeft. Voor levende medicijnen biedt Oncode Accelerator een unieke mogelijkheid om de ontwikkelingscyclus van ideeën naar patiënten te versnellen en zo de toegankelijkheid van nieuwe therapieën te verbeteren.”  

Tastbaar resultaat 

Hoe gaat de ‘versnelling’ binnen Oncode Accelerator er in de praktijk onder meer uitzien? “Via zogenaamde demonstratieprojecten worden kandidaat-geneesmiddelen ontwikkeld op basis van onze innovatieve manier van werken”, licht co-executive director Friso toe. “Het doel daarvan is tweeledig: aantonen dat we daadwerkelijk in staat zijn om behandelingen efficiënter te ontwikkelen en tegelijk een tastbaar resultaat opleveren voor patiënten”.