Door hoogfrequente geluidsgolven op een vernauwing – een plaque - in de slagader te richten, wordt die laagje voor laagje afgebroken. Dat is de theorie achter de Hifu-behandeling (High Intensity Focused Ultrasound). “De eerste patiënten met een slagadervernauwing in de lies zijn hiermee behandeld”, vertelt UMC Utrecht-vaatchirurg Stijn Hazenberg. “En de resultaten zijn bemoedigend.”

Vernauwingen in de slagaders in de benen wordt perifeer vaatlijden genoemd, maar is ook bekend als etalagebenen. Mensen die er last hebben, kunnen bijvoorbeeld veel moeilijker lopen. “Op veel plekken in het lichaam behandelen we vaatvernauwingen door te dotteren eventueel in combinatie met het plaatsen van een stent”, legt Stijn uit. “Bij vernauwingen op plekken zoals de lies lukt dat niet. Hierbij is een invasieve (open) operatie nog steeds nodig. We klemmen de slagaders af, maken ze open, verwijderen de plaque en sluiten ze. Behalve dat dit een ingrijpende operatie is, zit er ook risico aan vast. Rond de vijftien procent van de mensen krijgt hierna een infectie. Die infecties variëren in ernst, maar kunnen ernstige gevolgen hebben tot en met amputatie en zelfs overlijden.”

Hitte door geluidsgolven
Dat is dan ook precies de reden waarom de nieuwe Hifu-behandeling juist bij  patiënten met perifeer vaatlijden wordt getest. “Hierbij valt het meest te winnen.” Bij deze behandeling wordt met een echokop de plaque in beeld gebracht terwijl tegelijkertijd de geluidsgolven zo gericht worden dat ze in de plaque bij elkaar komen. De hitte die dat veroorzaakt, maakt de celstructuren van de plaque kapot, waarna het lichamelijke mechanisme optreedt waarbij onder andere de witte bloedcellen de kapotte cellen opruimen. Zo wordt punt voor punt de plaque beschadigd en door het eigen immuunsysteem opgeruimd.

Stolsels
In een dierstudie is aangetoond dat de Hifu behandeling veilig is en nu loopt de first-in-human-fase. “Op dit moment doen we de safety-studie in een kleine groep patiënten”, vertelt Stijn. “We moeten eerst zeker weten of de behandeling veilig is. In theorie kunnen er door deze behandeling met geluidsgolven stolsels ontstaan die los schieten. Dit kan overigens bij dotteren ook gebeuren. Maar we moeten zeker weten dat het bij de Hifu-behandeling niet vaker gebeurt, liever helemaal niet. Na de safety-studie volgt een effectiviteitsstudie, met het doel wetenschappelijk aan te tonen dat de behandeling ook werkt. We hebben inmiddels vijf mensen op deze manier behandeld.”

“Wandelen gaat nu beter”
De 78-jarige Anton Spel is één van die vijf. “Ik kreeg steeds meer pijn bij het lopen. Op een gegeven moment kon ik niet verder dan 400 meter. Ik bleek een verstopt bloedvat in mijn lies te hebben. Toen de arts aan mij vroeg of ik mee wilde doen aan het onderzoek naar een nieuwe behandeling, vond ik dat prima. Van de behandeling zelf merkte ik niks. Daarna moest ik nog een paar uur in het ziekenhuis blijven, zodat ze konden controleren of alles goed was.”

Al snel na de behandeling merkte Anton dat het lopen beter ging. “Bij een operatie had het veel langer geduurd om te herstellen. Bovendien is een operatie niet zonder risico.” De pijn is nog niet helemaal weg. “Ik hou een beetje zeurende pijn, maar het wandelen gaat veel beter. Vooral als ik rustig aan doe, kan ik een aardig stuk lopen.”

Slagaderverkalking in de hals
Als uiteindelijk wetenschappelijk is aangetoond dat de Hifu-behandeling in de lies effectief is, is behandeling van slagadervernauwing in andere delen van het lichaam de volgende stap. “In het boven- of onderbeen bijvoorbeeld”, zegt Stijn. “Dat kunnen momenteel geen al te forse bovenbenen zijn, want de maximale reikwijdte van de geluidsgolven is nu zo’n vier centimeter. Dit is nu nog een beperking van de huidige Hifu module. Ook zou het een potentiele behandeling kunnen zijn bij slagaderverkalking in de hals. Maar daar moeten we extra voorzichtig mee zijn, want als daar een stolsel loslaat, komt dat direct in de hersenen terecht met potentieel ernstige schade. Overigens gebeurt dat bij een klassieke halsslagaderoperatie of dotter ook bij twee tot drie procent van de patiënten.”

Innovatie hard nodig
De Hifu-techniek komt uit de oncologie. Het UMC Utrecht is de eerste die deze techniek voor slagadervernauwing gebruikt, nu nog experimenteel. “Deze safety-studie hopen we binnen een jaar af te ronden. De uitgebreidere klinische studie, die daar op volgt, zal enkele jaren in beslag nemen.”

Stijn noemt innovaties in de behandeling van perifeer vaatlijden hard nodig met als doel de interventies nog minder invasief en efficiënter te maken. “Het gaat in Nederland om veel ziekenhuis- en dagopnamen voor patiënten met perifeer vaatlijden (in 2019 resp. 2998 en 1677) en de verwachting is dat met de toename van het aantal diabeten dit verder zal stijgen de komende jaren.”