Aspirine meer dan een pijnstiller

Patiënten met een herseninfarct of een voorbode hiervan moeten meteen aspirine slikken, zegt klinisch epidemioloog Ale Algra. Hij doet zijn leven lang onderzoek naar het middel. De belangstelling is overgesprongen op dochter Annemijn.

Een van de bestanddelen van aspirine is salicine, een stofje dat van oorsprong uit de wilg komt. Het werkt koortsverlagend en pijnstillend. De Griekse arts Hippocrates (± 400 v.Chr.) schreef bij pijn al brouwsels van de wilgenbast voor. Maar het smaakte bitter en patiënten kregen last van hun maag. In1897 werd de stof salicine voor het eerst synthetisch vervaardigd en verwerkt tot het medicijn ‘aspirine’. “Een wonderlijk middel”, zegt Ale. “Want het werkt niet alleen pijnstillend, maar is óók een plaatjesaggregatieremmer; het voorkomt dat bloedplaatjes samenkleven en stolsels in de bloedbaan vormen.”

Bloedstolsel

Een bloedstolsel kan bijvoorbeeld ontstaan bij atherosclerose, in de volksmond aderverkalking genoemd. Om de beschadigde vaatwand te repareren, stuurt het lichaam er bloedplaatjes op af. Ze klonteren daar samen. “Soms laat zo’n stukje stolsel los”, zegt Ale. “Als dat in de halsslagader gebeurt, belandt het in de bloedvaten van de hersenen. Hoe langer de toevoer is gestremd, hoe groter de kans op ernstige schade in het brein.” Een klein stolsel leidt tot een TIA (transient ischemic attack) en de symptomen van uitval zijn tijdelijk. “Een TIA is vaak een waarschuwing voor een veel ernstiger infarct”, zegt Algra. “In de eerste dagen na een TIA of herseninfarct is de kans op een ernstige herhaling het grootst.”

Niet morgen, maar nu

Patiënten met een verhoogde kans op stolsels krijgen levenslang aspirine voorgeschreven. Maar Ale ontdekte dat aspirine meteen na een TIA of herseninfarct het meest effectief is. In een lage dosering: bij voorkeur 75 mg. Samen met zijn collega uit Oxford – prof. Rothwell – publiceerde hij dat onlangs in het wetenschappelijk tijdschrift The Lancet. Ale: “Hoe sneller je aspirine neemt, hoe meer kans dat je een volgend infarct voorkomt. Niet wachten op de dokter. Nee. Meteen aspirine innemen.” Het advies is vorig jaar opgenomen in het protocol voor een beroerte. Het geldt overigens al veel langer voor mensen met een hartinfarct. Ale: “Bij ons thuis ligt er dus altijd een doosje aspirine in de keukenkast.”

Bezwaren

Aspirine heeft ook bezwaren. Omdat het medicijn bloedplaatjes minder ‘kleverig’ maakt, kan er gemakkelijker een inwendige bloeding ontstaan. Vooral maag en darmen zijn daar gevoelig voor. Wie het middel dus dagelijks slikt en een verhoogde kans op bloedingen heeft, krijgt maagbescherming. Bovendien kunnen de symptomen van een herseninfarct – bijvoorbeeld een afhangende mond, spraakproblemen, verlamde arm – óók het gevolg zijn van een hersenbloeding; je hebt bij ‘een beroerte’ pas zekerheid na een scan. Bij een hersenbloeding werkt aspirine averechts. Ale: “De kans op een hersenbloeding is veel kleiner dan de kans op een herseninfarct. Bovendien kan één aspirine weinig kwaad bij een hersenbloeding.”

Kankerpreventie

De passie voor aspirine is overgegaan van vader op dochter: Annemijn Algra is neuroloog in opleiding en deed een literatuuronderzoek naar de werking van aspirine. Annemijn: “Uit onderzoek bij professor Rothwell blijkt dat aspirinegebruikers minder tumoren ontwikkelen en hier ook minder vaak aan overlijden. Ik heb daar ook in de literatuur bewijs voor gevonden. Aspirine reduceert het risico op alle kankers met bijna 20%, voor darmkanker met bijna 50%. Voor een verklarende theorie is het nog te vroeg, maar een mogelijk mechanisme is dat aspirine uitzaaiingen voorkomt. In sommige richtlijnen wordt al geadviseerd om vijftigers dagelijks preventief een lage dosering aspirine te laten slikken.”

Twee-bij-twee

Een vader en dochter in het UMC Utrecht Julius Centrum met beiden bovengemiddelde belangstelling voor aspirine leidt soms tot verwarring in huis. Annemijn: “Dan krijg ik een mail met als aanhef ‘Geachte professor Algra’ of wordt hij gevraagd om spreekuur te draaien.” De liefde voor wetenschap heeft Annemijn van haar vader. “Hij had vroeger overal metertjes voor, bijvoorbeeld voor regenval in de tuin. En hij rekende ons voor hoeveel we tijdens een bergwandeling per minuut in hoogte waren gestegen. Ale heeft mij zijn twee favoriete motto’s meegegeven: Keep it Stupidly Simple en Think two-by-two. Je kunt al je vragen terugbrengen tot een tabel.”

Verder lezen?

Lees meer over beroertes op umcutrecht.nl