“Als antibiotica niet aanslaan, bieden wij hulp”

Als antibiotica niet aanslaan bij een patiënt in het UMC Utrecht, komt het antibioticateam in actie. Infectioloog Jan Jelrik Oosterheert vertelt over een situatie die hij regelmatig meemaakt en die zijn vak zo mooi maakt: “Het blijft prachtig om te zien hoe snel iemand weer kan opknappen met het juiste middel.“

“We kregen een telefoontje van de chirurgische afdeling. Een man van rond de zeventig had een zware operatie achter de rug. Een deel van zijn slokdarm was verwijderd vanwege kanker. Zijn herstel verliep niet goed. Hij kreeg koorts, werd zieker en zieker. Zijn dokter had een longontsteking geconstateerd en hem daarvoor een antibioticum gegeven. Het hielp niet, de koorts liep alleen maar hoger op.

In zulke situaties worden wij ingeschakeld: de antibioticaspecialisten. De patiënten in ons ziekenhuis hebben vaak complexe aandoeningen of meerdere aandoeningen tegelijk. Het gaat vaak om mensen die door hun ziekten een zwakke afweer hebben. Ongeveer de helft van hen heeft tijdens het verblijf in het UMC dan ook antibiotica nodig. Alle artsen hebben het antibioticabeleid daarom prima in de vingers. Maar als het toch niet werkt zoals gedacht, als voorgeschreven antibiotica niet aanslaan, is specialistischer kennis nodig.

Vier leden van het antibioticateam hebben er een dagtaak aan om overal in het UMC deze patiënten te helpen. We komen niet alleen op aanvraag. Als in het microbiologisch laboratorium blijkt dat een patiënt een gevaarlijke infectie in de bloedbaan heeft, met bijvoorbeeld de stafylococcus aureus, krijgen wij direct van het lab een seintje en gaan erop af.

Soms is het best een dilemma. Eigenlijk zou je willen dat iedere arts over alle kennis beschikt. Dat is niet te doen. Met name ook door antibioticaresistentie wordt dit vak steeds specialistischer, daar kan niet iedereen van op de hoogte zijn. Wel proberen we met informatievoorziening, een antibioticumboekje en trainingen de basiskennis van alle artsen te verbreden. We zouden er ook voor kunnen kiezen alle antibiotica door ons te laten voorschrijven. Ook dat is niet werkbaar. Het gaat om zóveel patiënten, bovendien zou dat het zorgproces hinderen. Daarom werken we op deze manier. Het is voor zorgverleners iedere keer weer de afweging: schakelen we ze in of niet. En als ze ons dan vragen, zijn ze ook echt blij met onze hulp. Dat merken we keer op keer.

Ook op de afdeling chirurgie werd ik met open armen ontvangen. Ze zaten er echt mee in hun maag dat deze man na die hele zware operatie, een longontsteking had opgelopen die maar niet reageerde op hun behandeling. Ik kon gelukkig snel constateren dat hij gekoloniseerd was met de pseudomomas-bacterie, dat was waarschijnlijk ook de veroorzaker van de longontsteking. Met het daarvoor geschikte antibioticum knapte hij snel op. Dat is het mooie van mijn vak, als je eenmaal de boosdoener herkent, kan je hem vaak ook goed aanpakken. Behoorlijk zieke mensen zie je dan heel snel weer opkrabbelen. Dat blijft prachtig om te zien. Toen zijn longontsteking eenmaal onder controle was, verliep zijn herstel van de operatie ook weer goed en kon hij niet lang daarna naar huis.”