Clozapine

EDTA-buis/2 ml, roze dop (E2)

Gewenst 1,0 ml bloed
Minimaal 0,5 ml bloed

Bloed afnemen 12 uur na laatste inname/voor de gift (dalspiegel), na bereiken steady state (ca. 6 dagen na start/dosiswijziging^[4])

Kamertemperatuur

Plasma; -20°C

Centrale Balie (G.03.330)
Balie Apotheek (D.00.313)

UMC Utrecht
Klinisch farmaceutisch en toxicologisch laboratorium
HP D.00.204
Heidelberglaan 100
3584 CX Utrecht

LC-MS/MS

Eén keer per week op dinsdag (overnacht, uitslag is woensdagochtend bekend)
Materiaal dient op de bepaling dag voor 13:00 uur op het laboratorium aanwezig te zijn

Therapeutisch: 350 - 700 µg/L
Toxisch: > 1000 µg/L

Clozapine spiegels kunnen bij dezelfde dosis een grote variatie vertonen en er is een relatie tussen respons en spiegel, daarom worden patiënten op geleide van TDM ingesteld. [4,6] Daarnaast worden spiegels gemeten bij non-respons, verdenking op bijwerkingen, geneesmiddelinteracties, vermoeden intoxicatie, doormaken infectie, starten/staken met roken, controle therapietrouw en monitoring bij hoge doseringen (>600 mg/dag).^[1,2,3,4]
Van veel bijwerkingen is niet met zekerheid vast te stellen of deze gecorreleerd zijn aan een hogere spiegel. Voor de bijwerkingen sedatie, hypotensie en insulten is dit wel vastgesteld.[4] Het optreden van agranulocytose is spiegelonafhankelijk. ^[1,4] Klik hier voor meer therapeutische informatie.

Clozapzine wordt bij voorkeur eenmaal daags voor de nacht ingenomen ^[6], maar wordt bij hogere doseringen (>200mg) ook wel over meerdere giften verdeeld ^[7].
Bij 1x daags doseren kunnen andere spiegels verwacht worden bij zowel een 12 uurs-spiegels als een ‘echte’ dalspiegel in vergelijking met een 2x daags doseerregime. Procyshyn et al hebben dit laten zien middels een farmacokinetische simulatie ^[8]. Bij een gelijke dagdosering zal de spiegel 12 uur na inname hoger zijn bij een 1x daags doseerregime t.o.v. een 2x daags doseerregime. Terwijl een ‘echte’ dal bij gelijke dagdosering lager zal zijn bij een 1x daags doseerregime t.o.v. een 2x daags doseerregime^[8].
Daarnaast is bekend dat variatie in tijdstip van spiegelafname de indruk kan geven dat er onterecht een verandering in het gebruik van clozapine heeft plaatsgevonden ^[4].
Bij het interpreteren van clozapine spiegels moet daarom altijd het doseerregime en het afnamemoment meegewogen worden in de advisering. 

Halfwaardetijd: 12 uur (6-26 uur). Actieve metaboliet (= desmethylclozapine) heeft een zwakkere en kortere werking dan Clozapine. Over de bepaling van deze metaboliet bestaat discussie ^[4].

Infectie tijdens gebruik van clozapine kan gepaard gaan met een sterke spiegelstijging van clozapine en de mogelijkheid van een clozapine-intoxicatie, zich uitend in een delirium en convulsies. ^[4]

Roken induceert CYP1A2. De clozapine dosering moet bij sommige patiënten tot 50% verhoogd worden om adequate spiegels te verkrijgen. Stoppen met roken kan stijging van de clozapinespiegel veroorzaken, met mogelijk convulsies als gevolg [4].

Clozapine serum spiegels >350 µg/L leiden tot grotere therapie-respons, alhoewel respons ook kan optreden <350 µg/L ^[4,6].

[1] Mitchell PB, Therapeutic drug monitoring of psychotropic medications. Br. J. Clin. Pharmacol. 2001 52 Suppl 1:45S-54S
[2] Kronig MH et al, Plasma Clozapine Levels and Clinical Response for Treatment-Refractory Schizophrenic Patients. Am. J. Psychiatry 1995 Feb;152(2):179-82
[3] Van der Zwaag C et al, Response of Patients With Treatment-Refractory Schizophrenia to Clozapine Within Three Serum Level Ranges. Am. J. Psychiatry 1996 Dec;153(12):1579-84.
[4] TDM monografie NVZA Clozapine; geraadpleegd op 08/03/2019
[5] Toxicologie monografie: Clozapine; geraadpleegd op 08/06/2020
[6] Clozapine plus werkgroep, richtlijn voor het gebruik van clozapine (2013); geraadpleegd op 12/04/2021
[7] Informatorium medicamentorium, KNMP kennisbank, clozapine, geraadpleegd op 12/04/2021
[8] Procyshyn RM et al. Clozapine administered once versus twice daily: does is make a difference? Medical Hypotheses 2014:82;225–228

ISO 15189 (M219), KF.TDM.02