Azathioprine

Li-heparinebuis (zonder gel) (L4)

Gewenst: 3 ml bloed

Niet kritisch in verband met lange halfwaardetijd 6-TG en 6-MMP metabolieten
Na afname koelen en gekoeld bewaren

Gekoeld; 4°C
Materiaal NIET afdraaien

Volbloed; 4°C

Centrale Balie (G.03.330)
Balie Apotheek (D.00.313)

UMC Utrecht
Klinisch farmaceutisch en toxicologisch laboratorium
HP D.00.204
Heidelberglaan 100
3584 CX Utrecht

HPLC

Eén keer per week op dinsdag (uitslag is woensdagochtend bekend).
Materiaal dient uiterlijk maandag om 14:00 uur op het laboratorium aanwezig te zijn

Therapeutisch (Dervieux) [1]:
6-TGN: 300-600 picomol/8x108 RBC
6-MMP/6-TGN ratio: <20

Toxisch (Dervieux):
6-TGN > 600 picomol/8x108 RBC
6-MMP > 5700 picomol/8x108 RBC

TDM van azathioprine wordt zinvol geacht, omdat er grote inter-individuele verschillen in bloedspiegels bestaan en om tot een optimale dosering te komen. Ook is het zinvol om TDM toe te passen in geval van onverklaarbare ernstige bijwerkingen en om patiënten te identificeren die niet reageren op azathioprine en 6-mercaptopurine [1, 2]. Klik hier voor meer therapeutische informatie.[1]

AZA wordt snel en non-enzymatisch omgezet in 6-MP dat vervolgens intracellulair via een complex metabolisme door diverse enzymen wordt omgezet in onder andere de 6-thioguaninenucleotiden (6-TGN) en de 6-methylmercaptopurine ribonucleotiden (6-MMPR). De farmacologische werking van de thiopurines is slechts ten dele opgehelderd, maar wordt vooralsnog grotendeels toegeschreven aan de 6-TGN. Deze metabolieten vertonen sterke gelijkenis met de purinebase guanine en worden als zodanig ingebouwd in leukocyt-DNA, resulterend in cytotoxiciteit en immunosuppressie [4]. Halfwaardetijd: 5 uur (6-MP) [3], 5 dagen (6-TGN en 6-MMP). Dit betekent dat de steady state concentraties van de metabolieten pas bereikt wordt na ongeveer 1 maand. Eiwitbinding: 30%. Genotypering van het gen dat voor TPMT codeert, geeft informatie over de metabole capaciteit van het TPMT [2].

NB Wanneer een hoge 6-MMP spiegel i.c.m. een lage 6-TGN spiegel wordt teruggevonden, kan overwogen worden om eenmaal daags 100 mg allopurinol aan azathioprine toe te voegen. De dosering van azathioprine dient in dat geval met 75% gereduceerd te worden naar 25 % van de oorspronkelijke dosering. Bij kinderen is de dosering allopurinol 100 mg voor kinderen boven de 30 kg en 50 mg allopurinol voor kinderen onder de 30 kg [5,6].

Zie TDM monografie: Thiopurines

[1] TDM monografie Thiopurines NVZA, geraadpleegd 13/01/2021
[2] Algemene achtergrondtekst Farmacogenetica - Thiopurine S-methyltransferase (TPMT). Versie 8 oktober 2019. KNMP/ WINap.
[3] Osterman M et al. Association of 6-Thioguanine Nucleotide Levels and
Inflammatory Bowel Disease Activity: A Meta-Analysis. Gastroenterology 2006;130:1047–1053
[4] Chang JY, Cheon JH. Thiopurine Therapy in Patients With Inflammatory Bowel Disease: A Focus on Metabolism and Pharmacogenetics. Dig Dis Sci. 2019;64(9):2395-2403
[5] Smith MA et al. Optimising outcome on thiopurines in inflammatory bowel disease by co-prescription of allopurinol.J Crohns Colitis. 2012 Mar 3.
[6] Rahhal RM et al. Initial clinical experience with allopurinol-thiopurine combination therapy in pediatric inflammatory bowel disease. Inflamm Bowel Dis. 2008 Dec;14(12):1678-82.

ISO 15189 (M219), KF.TDM.02